شُهَداء (لغاتقرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شُهَداء: (بِالنَّبِيِّينَ وَ الشُّهَدآءِ) «
شهداء» به معناى گواهان، معناى گستردهاى دارد كه هر يک از مفسرين به بخشى از آن اشاره كردهاند. بعضى، احتمال دادهاند: منظور «
شهيدان راه خدا» بالخصوص بوده باشند اما اين بعيد به نظر مىرسد، زیرا سخن از گواهان محكمه عدل الهى است نه از «
شهيدان راه حق» هر چند ممكن است آنها نيز در صف
شهود باشند.
«شُهَداء» جمع
«شهيد» از مادّه «
شهود» به معناى «حضور توام با
مشاهده» است، خواه با چشم ظاهر باشد، يا چشم دل
و اگر به «گواه»،
شاهد و شهيد اطلاق مىشود، به خاطر حضور
و مشاهده صحنه است، همانگونه كه اطلاق اين واژه بر «
شهيدان راه خدا»، به خاطر حضورشان در ميدان جهاد است. بعضى نيز احتمال دادهاند كه، «
شهداء» در سوره «حديد» به همان معناى
شهيدان راه خدا است، يعنى افراد مومن اجر
و پاداش
شهيدان را دارند
و به منزله
شهداء محسوب مىشوند.
ترجمه
و تفاسیر
آیات مرتبط با
شُهَداء:
(وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا وَوُضِعَ الْكِتَابُ وَجِيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَالشُّهَدَاء وَقُضِيَ بَيْنَهُم بِالْحَقِّ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ) (
و زمين در آن روز به نور پروردگارش روشن مىشود
و نامههاى اعمال را پيش مىنهند
و پیامبران و گواهان را حاضر مىسازند
و ميان آنها به حق داورى مىشود
و به آنان ستم نخواهد شد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان میفرماید: آوردن
شهدا كه عبارتند از گواهان اعمال، آن نيز براى اين است كه آنچه از اعمال قوم خود ديدهاند
و تحمل كردهاند، اداء كنند كه در جاى ديگر در اين مورد فرموده:
(فَكَيْفَ إِذا جِئْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَ جِئْنا بِكَ عَلى هؤُلاءِ شَهِيداً) (دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَنُورُهُمْ وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ) (كسانى كه به
خدا و پيامبرانش ايمان آوردند، آنها صديقان
و شاهدان نزد پروردگارشانند، براى آنان است پاداش اعمالشان
و نور ايمانشان
و كسانى كه
کافر شدند
و آيات ما را تكذيب كردند، آنها اهل دوزخند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان میفرماید: ضمير در لهم به مومنين
و دو ضمير اجرهم
و نورهم به صديقين
و شهدا برمىگردد،
و معناى جمله اين است: «براى مومنين است اجر
و نورى از نوع اجر
و نور صديقين
و شهداء»
و همين معنا منظور كسى است كه
آیه را معنا كرده به اينكه مومنين اجر
و نورى دارند نظير اجر
و نور آنان
و چه بسا گفته باشند
كه: آيه شريفه مىخواهد اين معنا را بيان كند كه مومنين، همان صديقين
و شهداى حقيقى هستند، نه اينكه ملحق به آنان باشند،
و معامله آنان را با ايشان بكنند، پس مومنين، خود صديقين
و شهدايند
و اجر
و نور خودشان را دارند، ولى بعيد نيست بگوييم
سياق با اين معنا مساعدت ندارد. چه بسا بعضى
ديگر گفته باشند: كلمه
شهدا عطف بر كلمه صديقون نيست، بلكه مطلبى نو را مىفهماند، مبتدايى است كه يک خبرش جمله
(عنداللَّه) و خبر ديگرش
(لَهُمْ أَجْرُهُمْ) است، پس در جمله
(وَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ) مطلب تمام مىشود
و مطلبى از نو درباره كلمه
شهدا آغاز كرده مىفرمايد:
(وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ) شهدا نزد پروردگارشان هستند.... همانطور كه در جاى ديگر فرموده:
(بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ) و در نتيجه منظور از
شهدا همان كشتگان در راه خدا خواهند بود
و آن گاه كلام را با جمله
(لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ) تمام كرده است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «شُهَداء»، ص ۳۱۹-۳۲۰.