شهر بوازیج‌الملک
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَوازیج (بوازیج المَلِک)،
شهری کوچک و قدیمی در شمال
عراق ، در ولایتِ (قضای)
موصل ، واقع در ساحل راست
رودخانه زاب اسفل و در جانب شرقی
رود دجله می‌باشد.
به نوشته
ابوالفداء محل شهر بوازیج الملک میان دو شهر تَکریت و اَربِل /اَربیل بوده است.
بوازیج به سریانی «بیت وازیق» (باج خانه، قلعه باج‌گیران) و در
دوره ساسانیان «خنیاشاپور» نام داشت.
در
عصر خلافت ابوبکر (۱۱ـ۱۳)، ابتدا جریر بن عبدالله بَجَلی، بوازیج دیگری را فتح کرد که نزدیک انبار (کنار
فرات) بود.
سپس
هاشم بن عُتبَة بن ابی وقاص به همراه
اَشعَث بن قیس (متوفی ۴۱)، کوره (استان) باجَرمی را گشود و به سِنّ و بوازیج الملک رفت.
در دوره
منتصر عباسی (متوفی ۲۴۷) ابوالعمود شاری در بوازیج و
موصل خروج کرد.
در
رجب ۲۵۲، مُساوِر بن عبدالحمید شاری بجلی موصلی نیز در بوازیج
قیام کرد
و مسرور بلخی در ۲۵۸ برای جنگ با مساور به بوازیج رفت و عده‌ای از یاران او را
اسیر کرد.
پنج سال بعد، مساور از بوازیج برای مقابله با
سپاه خلیفه حرکت کرد ولی در همان سال در آن‌جا درگذشت.
روزگاری این منطقه جای‌گاه راهزنان شد، به طوری که
قبیله بنی شیبان آن‌چه را از
راهزنی به دست می‌آوردند، در آن‌جا نگه می‌داشتند.
در سال ۵۰۰، اتابک چاوُلی، بوازیج را تصرف کرد و بر خلاف
سوگندش مبنی بر حمایت از مردم، چهار روز تمام آن‌جا را غارت کرد.
در ۵۲۱ نیز عمادالدین زنگی، که در موصل به قدرت رسیده بود، فتوحاتش را در شرق با فتح بوازیج آغاز، و آن‌جا را پای‌گاه خود کرد.
در اوایل
قرن چهارم،
مالیات این ناحیه نهصد هزار
درهم ،
و در قرن هشتم حقوق
دیوانی آن چهارده هزار
دینار بوده است.
گروهی از دانشمندان به بوازیج منسوب‌اند، از جمله
منصور بن
علی بن
عاذل بن
یحیی بوازیجی بجلی (متوفی ۵۰۱)،
فقیهی دانشمند که
فقه را از
علی بن اسحاق فیروزآبادی آموخت و از او
حدیث شنید و
روایت کرد.
(۱) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
(۲) ابن خرداذبه، کتاب المسالک و الممالک، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷.
(۳) اسماعیل بن علی ابوالفداء، کتاب تقویم البلدان، چاپ رینود و دیسلان، پاریس ۱۸۴۰.
(۴) احمدبن یحیی بلاذری، فتوح البلدان، ترجمه محمد توکل، تهران ۱۳۶۷ ش.
(۵) حمدالله بن ابی
بکر حمدالله مستوفی، کتاب نزهة القلوب، چاپ گی لسترنج، لیدن ۱۹۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۶۲ ش.
(۶) قدامة بن جعفر، کتاب الخراج، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷.
(۷) علی بن حسین مسعودی، مروج الذّهب و معادن الجوهر، بیروت ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
(۸) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « شهر بوازیج‌الملک»، شماره۲۰۰۱.
