شهر بطحاء
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شهر بطحاء، در مغرب اوسط از توابع ناحیه تاهرت که از آن‌جا تا
تلمسان ۳ یا ۴ روز راه بود.
محمد ابن تومرت در ۵۱۳ق/۱۱۱۹م به هنگام بازگشت از مشرق ۳ روز با یاران خود در بطحاء اقامت کرد و سپس
سفر خود را به سوی
فاس ادامه داد. آن‌گاه که عبدالمؤمن خلیفه موحدی قدرت را در دست گرفت، بطحاء را توسعه داد و در عمران و آبادانی آن کوشید.
دشت وسیع بطحاء مرکز اصلی کشت
گندم به شمار می‌آمد که از این راه درآمد سرشاری عائد پادشاهی تلمسان می‌شد.
در سده ۸ق/۱۴م به سبب استیلای
ابوالحسن مرینی بر بطحاء و نیز انقراض سلسله بنی زیان در تلمسان، این شهر رو به ویرانی نهاد و به تدریج خالی از سکنه شد.
بعدها عارفی با یاران خود در آن‌جا سکنی گزید. آنان که با
دامپروری و
کشاورزی امرار معاش می‌کردند، نقش بسزایی در آبادانی مجدد منطقه داشتند. شهرت آن عارف به تدریج در سراسر
آسیا و
آفریقا پیچید و بر جمع مریدانش افزوده شد؛ چندان‌که ۵۰۰ تن با او در بطحاء به سر می‌بردند و همه ساله شمار فراوانی به قصد دیدار وی با نذورات و هدایای خود به بطحاء روی می‌نهادند.
امروزه ویرانه‌های بطحاء در مسیر بزرگ‌راه تلمسان به الجزیره به چشم می‌خورد.
(۱) علی
ابن اثیر، الکامل فی التاریخ.
(۲)
محمد ابن سعد، کتاب الطبقات الکبری، به کوشش زاخاو، لیدن، ۱۳۲۲- ۱۳۲۵ق.
(۳)
محمد ابن عبدالمنعم حمیری، الروض المعطار، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۵م.
(۴) عبدالله
ابن قتیبه، عیون الاخبار، بیروت، ۱۳۴۳ق/ ۱۹۲۵م.
(۵) اسماعیل
ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۶) ابوالفدا، تقویم البلدان، به کوشش رنو و دوسلان، پاریس، ۱۸۴۰م.
(۷)
محمد ازرقی، اخبار مکة، به‌کوشش رشدی صالح ملحس، مکه، ۱۳۵۲-۱۳۵۷ق.
(۸) علی بیذق، اخبار المهدی
ابن تومرت و ابتداء دولة الموحدین، به کوشش لوی پرووانسال، پاریس، ۱۹۲۸م.
(۹)
محمد و محمداخضر حجی، حاشیه بر وصف افریقیا.
(۱۰) حمدالله مستوفی، نزهة القلوب، به کوشش لسترنج، لیدن، ۱۳۲۱ق/۱۹۰۳م.
(۱۱)
محمد دمشقی، نخبة الدهر، ترجمة
حمید طبیبیان، تهران، ۱۳۵۷ش.
(۱۲)
محمد ذهبی، تاریخ الاسلام، به کوشش عمر عبدابلسلام تدمری، بیروت، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
(۱۳)
محمد بن جریر طبری، تاریخ طبری.
(۱۴) عبدالمؤمن بن عبدالحق، مراصد الاطلاع، به کوشش علی
محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م.
(۱۵) جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، ۱۹۷۷م.
(۱۶) حسن بن
محمد وزان لئون افریقی، وصف افریقیا، ترجمة
محمد حجی و
محمد اخضر، بیروت، ۱۹۸۳م.
(۱۷) علی مسعودی، مروج الذهب، به کوشش باربیه دو منار و پاوه دو کورتی، پاریس، ۱۸۷۱م.
(۱۸)
محمد مقدسی، احسن التقاسیم، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۰۶م.
(۱۹) یاقوت حموی، معجم بلدان.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بطحاء»، شماره۴۹۱۹.
