شمخ (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شَمْخ (به فتح شین و سکون میم) و
شامِخ از مفردات
نهج البلاغه به معنای بلند شدن و بالا رفتن و بلند است که
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
خلقت زمین و توصیف برخی
فرشتگان و... از این واژه استفاده نموده است.
شَمْخ و
شامِخ به معنای بلند شدن و بالا رفتن و بلند آمده است. «شُمُوخِ أَنْفِ» کنایه از
تکبّر است،
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره خلقت زمین فرموده است: «
«وَسَكَنَتِ الاَْرْضُ مَدْحُوَّةً فِي لُجَّةِ تَيَّارِهِ، وَرَدَّتْ مِنْ... وَشُمُوخِ أَنْفِهِ غُلَوَائِهِ»؛
زمین در حال گسترده آرام گرفت در موج دریای آن آب و زمین بالارفتن بینی
دریا و تکبّر و نشاط و تجاوز او را برگردانید.» «غلواء» به ضمّ شین و فتح لام به معنی نشاط و تجاوز حدّ است.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در توصیف برخی فرشتگان فرموده است: «
«وَفي عِظَمِ الْجِبَالِ الشُّمَّخِ»؛
بر فراز كوه‌هاى عظيم و مرتفع.» «شمّخ» جمع شامخ به معنی مرتفع است.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف
آخرت فرموده است: «
«وَيُنْفَخُ فِي الصُّورِ، فَتَزْهَقُ كُلُّ مُهْجَة وَتَبْكَمُ كُلُّ لَهْجَة وَتَذِلُّ الشُّمُّ الشَّوَامِخُ، وَالصُّمُّ الرَّوَاسِخُ»؛
در آن هنگام در
صور دميده مى‌شود، قلب‌ها از كار مى‌افتد، زبان‌ها بند مى‌آيد، كوه‌هاى بلند فرومى‌ريزند و سنگ‌هاى محكم درهم مى‌شكنند و آن سنگ‌هاى سخت چنان متلاشى و صاف مى‌شود كه همچون
سراب لرزان و متلألئى به نظر مى‌آيد و جاى آنها، صاف و هموار مى‌گردد كه گويى هرگز كوهى در آنجا وجود نداشته است.»
این واژه چهار بار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «شمخ»، ج۲، ص۶۱۳.
