شرط واجب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شرط واجب مقابل شرط وجوب است که در
اصول مورد بحث اصولیین واقع شده است.
شرط به لحاظ
متعلق به
شرط وجوب یا
حکم و شرط واجب یا وجود تقسیم مى شود. شرط واجب عبارت است از آنچه كه در كیفیت
امتثال تکلیف پس از تحقق شرط وجوب آن نقش دارد مانند
سفر كردن جهت اداى
مناسک حج پس از حصول
استطاعت كه شرط
وجوب حج است.
تفاوت دو نوع
شرط یاد شده آن است كه در شرط واجب، تحصیل آن پس از تحقق شرط وجوب آن، واجب است؛ زیرا واجب بدون تحقق شرط آن، در خارج تحقق نمى یابد و آنچه كه تحقق و تمامیت واجب در خارج بسته به آن است، تحصیل آن
واجب خواهد بود؛ لیكن در شرط وجوب، تحصیل آن بر
مکلف واجب نیست.
آیا وجوبِ شرط واجب، صرفاً
عقل ى است یا علاوه بر عقلى،
شرع ى نیز مى باشد؟ مسئله اختلافى است.
شرط واجب به لحاظ دخالت
علم در
متعلق آن به شرط ذُكرى (شرط علمى) و شرط واقعى تقسیم مى شود. مراد از شرط ذكرى آن است كه واقع صرف نظر از علم و جهلِ به آن شرط نیست، بلكه با قید علم و آگاهى به آن شرط است. بنابر این،
در شرط ذكرى، آگاهى و التفات داشتن
موضوعیت دارد، مانند ترتیب بین
نماز ظهر و عصر كه شرط ذكرى است؛ از این رو، چنانچه كسى از روى
سهو،
نماز عصر را پیش از نماز ظهر بخواند،
نماز صحیح است و نیاز به اعاده ندارد.
و نیز شرط
اباحه (
غصب ى نبودن) آب براى
وضو و مكان براى نماز. بنابر این، با جهل به غصبى بودن و
حرمت آن،
وضو و
نماز باطل نخواهد بود.
مقابل شرط ذكرى، شرط واقعى قرار دارد كه واقع، قطع نظر از
علم و
جهل به آن، شرط است، مانند شرط مطلق و
پاک بودن آب براى
وضو؛ از این رو، وضو گرفتن با
آب مضاف یا
نجس مطلقا باطل است؛ هرچند
وضو گیرنده
جاهل به مضاف یا
نجس بودن آن باشد.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۴،ص ۶۵۸
