شرح دعای صباح (مصطفی خوئی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «شرح دعای
صباح» اثر
مصطفی بن محمد هادی خویی ، به
زبان فارسی و در شرح و تفسیر
دعای صباح منسوب به
حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام می باشد.
طبق نقل مصحح محترم، از مؤلف اثری چاپ نشده، اما از فهرست تالیفات وی که در صفحه ۲۱ همین کتاب آمده است می‌توان
حدس زد که وی علاوه بر تسلط بر
علوم ادبی و فقهی در
تفسیر و [[|عرفان]] نیز تبحر داشته است و به همین سبب است که این دعای عالیة المضامین را که به قول شارح در نور بازغ معانیش در شبستان
الفاظ ، مشکات طریق و
مصباح سبیل
سعادت است... دست مایه ی بسط و گسترش سخنان اهل
معرفت قرار داده است.
مقدمه مستوفای مؤلف درباره شان و منزلت این
دعا شایان توجه است وی پس از بیان منزلت دعای
صباح، در بیان اسناد این دعا به
ائمه معصومین علیهم‌السّلام می‌گوید: «از جمله فضایل و بزرگواری این دعای مبارک - قطع نظر از اشتمال آن بر منتهای معارج - انواع
فصاحت و اقصای مدارج فنون
بلاغت ، و علاوه بر اشتمال آن بر غایت اسرار وثاقت و رشاقت و احتوای آن بر مضامین عالیه ی بندگی و مناجات و دقایق عرض و نیاز و تبتل و
ابتهال که هر یک از این امور مذکوره به اعلا صوت منادی و داعی‌اند بر حقیقت آن، و این که چنین دعای بلیغ و کلام فصیح ممکن الصدور نیست مگر از خانواده
عصمت و
طهارت و احدی را بر انشای این نوع محاورات و اظهار حاجات قدرت نیست و نخواهد بود.... در بعضی از کتب به نظر می‌رسد که آن حضرت این دعا را مفتاح الفتوح و رموز الکنوز و الفلاح مسمی کرده و در هر کربت و شدت به قرائت آن مواظبت می‌فرمودند....» در پایان با نقل این روایت از امیرالمؤمنین علیه‌السّلام که این دعا را پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به من تعلیم فرموده است «هذا دعاء علمنی رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم » به رسم شارحان اسرار الهی، در ضمن چند تحقیق عرشی به نکات پنهان این روایت پرداخته است. شیوه بیان و نثر مؤلف بجز در مقدمه در سرتاسر اثر، ساده و روان و به دور از تکلف است. مؤلف در شرح هر فقره از دعا در تیتر بندی‌هایی با عناوین:
مصباح، فائده و بیان
اللغة به ترجمه و توضیح مفردات و لغات و شرح مفصل ذیل فقرات دعا و بیان دقایق و رموز نهفته در آن پرداخته و در ضمن، عبارات خود را با استفاده از اشعار عرفانی و کلمات ادبی، مطالبی شیوا و جذاب به خواننده ارائه کرده است.
در وجه تسمیه این دعای شریف به «
صباح» مؤلف می‌گوید: «... وجه تسمیه این دعا به دعای
صباح آن است که به لفظ «
صباح» مصدر شده و در فقره «فاجعل اللهم
صباحی هذا» دعا از برای یمن و
برکت صباح آن روز شده...» پس از ذکر این مقدمه، شارح با ذکر فقرات دعا به شرح و تفسیر آن پرداخته و طبق روال شارحان و مفسران اهل ذوق
قرآن کریم ، از بستر الفاظ و معانی ادبی و لغوی به اوج مفاهیم و معانی بلند عرفانی رسیده است.
عناوین کتاب عبارتنداز: - مقدمه مصحح
-
ادب و
حکمت دعا - بحثی درباره
سند و مدرک این دعا
- گزارشی از شروح چاپی و خطی - معرفی مؤلف و آثار او - روش تصحیح - تقدیر و سپاس -
دعای صباح حضرت امیر علیه‌السّلام همراه با ترجمه فارسی - مقدمه مؤلف. - شرح دعای
صباح.
مصحح در مورد تصحیح می‌گوید: «از این شرح دو نسخه موجود است، نسخه اول به خط مؤلف در کتابخانه مرحوم
وزیری یزد به شماره ی ۸۲۴. نسخه دوم در کتابخانه مرحوم
آیت‌الله مرعشی قم به شماره ی ۸۱۰۴، و نسخه دوم در سال ۱۳۳۳ توسط محمد حسین هروی کتابت شده... لذا از آنجا که نسخه اساس اندکی افتادگی و ناخوانایی داشت، نقایص و کاستی‌های آن را با نسخه ی دوم اصلاح کردیم». در فهرست مطالب کتاب بیشتر به مطالب مقدمه و فهرست‌های پایانی کتاب پرداخته شده و از بحث اصلی کتاب فهرست مشروحی بیان نشده و به ذکر دو عنوان کلی مقدمه ی مؤلف و شرح دعای
صباح اکتفا شده است. نسخه حاضر از شرح دعای
صباح اثر محمد بن مصطفی بن محمد هادی خویی است که با تصحیح آقای اکبر ایرانی قمی در ۲۳۲ صفحه با جلد شومیز و در قطع وزیری همراه با مقدمه و پانوشت و فهرست مطالب در اول کتاب و پنج فهرست در آخر کتاب توسط دفتر انتشارات آینه میراث، زیر نظر دفتر نشر مکتوب و با حمایت
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی ایران در
سال ۱۳۷۶ برای اولین بار در
تهران به چاپ رسیده است. مصحح کتاب در مقدمه خود به بحثی در مورد سند و مدرک دعای
صباح پرداخته و در ادامه گزارشی از شروح چاپی و خطی این دعا و معرفی مؤلف و آثار او و روش تصحیح کتاب ارائه نموده است.
نرم افزار نور الجنان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
