شرح الشواهد الشعریة فی أمات الکتب النحویة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
« شرح
الشواهد الشعرية في أمات الكتب النحوية»، اثر
محمد محمد حسن شرّاب است كه به
زبان عربی براى چهار هزار
شاهد شعرى در علم نحو و در ۳ جلد نوشته شده است.
مؤلف،
شواهد شعرى را از كتب مختلف استخراج نموده و آنها را شرح كرده است. در واقع كتاب حاضر معجمى است براى
شواهد شعرى متداول در كتب نحو و شروح آنها كه از
کتاب سیبویه آغاز نموده است.
مؤلف، چون ديده است
طلاب علوم دینی دسترسى به معاجم قديمى ندارند و نمى‌توانند به سهولت از آنها استفاده كنند، تصميم به جمع آورى چنين معجمى نموده است تا بيشتر قابل استفاده
طلاب و مراجعين قرار گيرد.
مؤلف در اين كتاب از ۹۰۰
شاعر و
شاعره،
شواهد شعرى را ذكر نموده است كه شامل ۱۴ هزار
شاهدِ شعرى است. وى مطالب كتاب را بر اساس قوافى
اشعار ترتيب‌بندى كرده است.
قبل از مؤلف، دو شخص ديگر به اين عمل( جمع
شواهد شعرى) اقدام نموده‌اند؛ اولى، آقاى
عبدالسلام محمد هارون در كتابى به نام«
معجم شواهد العربیة » كه در آن
شواهد نحوى و
شواهد عروضى و علوم بلاغت را ذكر كرده است؛ منتهى فقط به قوافى
شواهد و مصادر هر
شاهد بسنده كرده است.
كتاب دوم از
حنا جمیل حداد است به نام«
معجم شواهد النحو الشعریة ».
مؤلف در اين اثر همه
شواهدى را كه در جميع كتب نحو قديمى بوده، مورد استفاده قرار داده است. همچنين
شواهد كتاب جديدى در عصر كنونى به نام«
جامع الدروس العربیة » از
شیخ مصطفی غلایینی را نيز بر كتاب افزوده؛ زيرا اولا اين اثر توسط استاد وى،
سعید افغانی ، زياد مورد توجه و تأكيد واقع مى‌شده است؛ ثانيا كتاب مزبور، با روشى برخوردار از اصالت و معاصرت، همراه با فهم عميق مدلول نص و
شاهد، جامع موضوعات عربى، است.
شاهد شعرى را در صورتى كه
شاعر آن معلوم بوده به شاعرش منتسب نموده است و در بسيارى از موارد در صورتى كه معناى
شاهد مورد نظر جز با توجه به قبل يا بعد آن فهميده نمى‌شده، ابيات قبل و بعد را به آن ضميمه كرده تا از سياق كلام، معناى آن فهميده شود و در بسيارى از موارد نيز مطلع قصيده‌اى را كه
شاهد جزء آن بوده، ذكر نموده است.
مصدر نحوى اى كه به بيت
استشهاد نموده، ذكر كرده و اگر مصادر متعدد بوده، همه يا بيشتر آنها را ذكر كرده است.
اگر معناى بيتى، دشوار به نظر مى‌رسيده، به شرح آن پرداخته است.
آن موضعى را كه نحويون به آن در
شعر خود
استشهاد نموده‌اند، ذكر كرده و در صورتى كه در يك بيت دو
شاهد بوده، گاه هر دو را نشان داده و گاه به يكى از آنها اكتفا نموده است. همچنين به اعراب‌گذارى آن قسمت از ابيات كه نياز مى‌ديده، اقدام كرده است.
اگر
شاهدى محل اختلاف بين نحويين بوده، خود نيز رأى خود را ابراز كرده و همان را برگزيده يا يكى از آراء را بر بقيه ترجيح داده است.
وى بين رأى نحوى و ذوق ادبى، ممزوج كرده و در بعضى از موارد، ذوق ادبى را بر صنعت نحوى ترجيح داده است.
گاه تحت تأثير مضمون يك بيت، واقع شده و عبرت تاريخى را از آن استنباط نموده است.
كتاب حاضر شامل پاورقى‌اى نيست، لذا ارجاع اسانيد، درون‌متنى مى‌باشد.
چند فهرست به نام‌هاى فهرست
شعراء ،
قوافی ، موضوعات، لطائف و نوادر و فهرست عام، در انتهاى جلد سوم ذكر شده است.
نرم افزار ادبیات عرب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
