شرح اقسرایی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«شرح اقسرایی» تالیف جمال الدین اقسرایی (که گاهی به او اقصرایی نیز می‌گویند) از معروف‌ترین و معتبرترین شروح بر کتاب «
الموجز فی الطب » ابن نفیس اندلسی است. این اثر با نام «حل الموجز» نیز خوانده شده و به
زبان عربی به رشته تحریر درآمده است.
وی درباره انگیزه اش از نگارش این اثر چنین گفته است: «از جمله کتاب‌هایی که آن را مطالعه نمودم کتاب الموجز ابن نفیس قرشی بود که پس از مطالعه آن خواستم شرحی برای آن بنویسم تا طلاب از آن فائده ببرند و ثوابی نیز به من برسد. در نگارش این اثر از کتب معتبر همانند
قانون ، کامل، حاوی و نگاشته‌های حکیم
نجیب الدین سمرقندی استفاده نمودم و آن را حل الموجز نامیدم.».
کتاب به تبع متن الموجز در دو جزء و چهار بخش یا چهار فن به رشته تحریر درآمده است:
بخش اول: قواعد علمی و عملی
طب به صورت کلی.
بخش دوم: ادویه و اغذیه مفرده و نیز مرکبه (قرابادین).
بخش سوم: امراض مختص به هر عضوی و بیان اسباب، علائم و درمان آنها.
بخش چهارم: امراض غیرمختص به عضوی خاص و بیان اسباب و علائم و درمان آنها.
این شرح به شیوه «قال، اقول» نگارش شده است یعنی اقسرایی ابتدا تکه‌ای از کتاب
الموجز را نقل می‌کند، آنگاه به شرح آن تکه می‌پردازد.
حل الموجز که بعضی آن را بهترین
شرح الموجز دانسته‌اند با قلمی روان و به دور از اغلاق و پیچیدگی نگارش شده و کسانی که با زبان عربی آشنایی دارند به راحتی می‌توانند از این شرح بهره مند شوند.
از سوی دیگر این کتاب تنها شرح الفاظ و عبارات ابن نفیس نیست، بلکه مؤلف مطالب علمی فراوانی را در شرح آن نگاشته است؛ مطالبی که بیشتر برگرفته از کتب معتبر علمی است.
وی در این اثر به گفته‌های
فخر رازی ،
ابن سینا ، داود انطاکی
،
جالینوس ،
سمرقندی ،مروفس
،دیسیقوریدوس
و بسیاری دیگر از افراد استناد کرده است.
در این میان گاه شارح تکه‌ای را هم شرح نمی‌دهد و آن را واضح و بی نیاز از شرح معرفی می‌کند.
.
کتاب شرح اقسرایی به صورت سنگی در سال ۱۹۰۱ م در دو جزء منتشر شده است. افست این اثر را مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی،
طب اسلامی و مکمل دانشگاه
ایران با دیباچه‌ای به قلم آقای دکتر محمد مهدی اصفهانی در بهمن ماه سال ۱۳۸۷ ش منتشر شده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
