شاخِصَه (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شاخِصَه: (فَاِذا هِیَ شاخِصَةٌ) «شاخِصَه» از مادّه «
شخوص» (بر وزن خلوص) در اصل، به معنای خارج شدن از منزل، یا خارج شدن از شهری به شهر دیگر است و از آنجا که به هنگام تعجب و خیره شدن چشم، گویی می‌خواهد چشم
انسان از حدقه بیرون بیاید، به این حالت نیز، شخوص گفته شده است؛ این حالتی است که در محشر به گنه‌کاران دست می‌دهد، آن چنان خیره می‌شوند که گویی چشم‌هایشان می‌خواهد از حدقه بیرون بیاید.
(وَاقْتَرَبَ الْوَعْدُ الْحَقُّ فَاِذَا هِیَ شَاخِصَةٌ اَبْصَارُ الَّذِینَ کَفَرُوا یَا وَیْلَنَا قَدْ کُنَّا فِی غَفْلَةٍ مِّنْ هَذَا بَلْ کُنَّا ظَالِمِینَ) (و وعده حق و
رستاخیز نزدیک شود؛ در آن هنگام چشم‌های کافران از وحشت از حرکت باز می‌ماند؛ می‌گویند: ای وای بر ما که از این امر در غفلت بودیم؛ بلکه ما ستمکار بودیم)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: معنای شخوص بصر این است که چشم آن چنان خیره شود که پلکش به هم نخورد -
راغب اینطور معنا کرده -
و این حالت لازمه کمال اهتمام ناظر به آن چیزی است که بدان خیره شده، اهتمامی که دیگر نمی‌گذارد به چیزی دیگر مشغول شود و این حالت بیش‌تر در گرفتاری‌های ناگهانی برای آدمی پدید می‌آید.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «شاخِصَه»، ص۳۰۹.
