سوره فاطر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فاطر، سوره سی و پنجم
قرآن کریم بوده و در
مکه نازل شده است.
«فاطر» یعنی شکافنده یا پدیدآورنده. در نخستین آیه
با این صفت از
خدا ستایش شده است: «خدایی که آسمان‌ها و
زمین را با شکافتن پرده
عدم پدید آورد»؛ لذا «فاطر» نام سوره شد. نام دیگر آن، «
ملائکه » است؛ چون در همین آیه اول از
فرشتگان به عنوان رسولان حامل فرمان خدا و مجری
اوامر او در
جهان یاد شده است.
غرض این سوره بیان اصول سه گانه
دین است، یعنی یگانگی خدای تعالی در
ربوبیت، و
رسالت رسول خدا، و
معاد و برگشتن به سوی او، که در این سوره بر این سه مساله
استدلال شده، و خدای تعالی برای این منظور عده‌ای از نعمت‌های بزرگ آسمانی و زمینی را می‌شمارد، و تدبیر متقن امر
عالم را به طور عموم، و امر انسان‌ها را به طور خصوص به رخ می‌کشد. و قبل از شمردن این نعمت‌ها و شروع به استدلال، اشاره‌ای اجمالی به این معنا می‌کند که: گشودن در
رحمت و بستن آن، و افاضه
نعمت و امساک آن منحصرا کار خدای تعالی است، و می‌فرماید: ما یفتح الله للناس من رحمة فلا ممسک لها... ؛ خدا در هر رحمتی را که به سوی مردم باز کند کسی نیست که آن را ببندد... و نیز قبل از این اشاره اجمالی، به واسطه‌هایی اشاره می‌کند که رحمت و نعمت را از خدای تعالی گرفته، به خلق می‌رسانند، و آنان ملائکه هستند، که واسطه‌های بین خدا و خلقند و به همین جهت سوره فاطر با یادآوری این وسائط شروع می‌شود.
گفته شده: این سوره در
مکه نازل شده، و سیاق آیاتش نیز بر این معنا دلالت دارد؛ بعضی از مفسرین دو
آیه از آن را استثناء کرده و گفته‌اند: این دو در
مدینه نازل شده است. و آن دو آیه عبارتند از آیه ان الذین یتلون کتاب الله... و آیه ثم اورثنا الکتاب الذین اصطفینا....
۱. این سوره ۴۵ آیه، طبق عدد شامی ۴۶ آیه، ۷۷۰، ۷۸۰ یا ۷۹۸ کلمه و ۳۲۲۸، ۳۱۳۰ یا ۳۱۳۳ حرف دارد.
۲. در ترتیب نزول، چهل و سومین و در
قرآن کریم سی و پنجمین سوره است.
۳. پس از
سوره فرقان و پیش از
سوره مریم و پیش از
هجرت در مکه نازل شد. برخی
آیات ۲۲
و ۲۹
آن را مدنی دانسته‌اند؛ ولی دلیلی برای این گفته نیست.
۴. از
سور مثانی، شامل حدود یک حزب قرآن است.
۵. پنجمین سوره از
سور حامدات به شمار می‌آید.
۶. یک آیه
منسوخ دارد.
۱.
خلقت آسمان و
زمین و فرشتگان؛
۲.
توحید و ربوبیت و
رزاقیت خداوند؛
۳.
نبوت و رهبری و نبرد پیامبران با
کافران لجوج؛
۴. شمارش برخی از نعمت‌های
خداوند؛
۵. رستاخیز و بیان نتایج اعمال انسان‌ها؛
۶. پشیمانی کافران در
قیامت.
از آن در باب
صلات نام برده‌اند.
امام صادق عليه السّلام در
فضیلت تلاوت سوره فاطر مى‌فرمايد: «هرکس
سوره سبأ و فاطر را در
شب تلاوت کند، در آن شب در
حفظ و حمايت
خداوند قرار مى‌گيرد و هر که آن دو را در
روز آن بخواند، در آن روز،
مکروه و
امر ناپسندى به وى نمى‌رسد و آنقدر
خیر دنیا و
آخرت به او داده خواهد شد که نه بر
قلبش خطور کرده و نه
آرزوی آن را داشته است».
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، برگرفته از مقاله «سوره فاطر». فرهنگ نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «سوره فاطر».
