سور قضیه حملیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

سور قضیه حملیه یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای الفاظ بیان‌گر کلیت یا جزئیت قضیه حملیه موجبه و سالبه است.

---

قضیه حملیه به لحاظ کمّ و کیف، چهار حالت پیدا می‌کند: موجبه کلیه، موجبه جزئیه، سالبه کلیه و سالبه جزئیه. لفظی که بر کمّیّت (کلیّت و جزئیّت) در قضیه دلالت می‌کند «سور» قضیه نامیده می‌شود.

---

در زبان عربی برای بیان سور قضیه موجبه کلیه حملیه از لفظ کُلّ و الف و لام استغراق استفاده می‌شود، و در زبان فارسی هر، همه و مانند آن را به کار می‌برند؛ مانند: کلّ انسانٍ حیوانٌ، همه موجودات فانی هستند و هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد.

---

الفاظ بیان‌گر سور موجبه جزئیه، بعض و مانند آن (در زبان عربی)، و بعضی، برخی، پاره‌ای و امثال آن (در زبان فارسی) است؛ مانند: بعضُ الانسانِ کاتبٌ و برخی آدمیان نادرست‌اند.

---

الفاظ بیان‌گر سور سالبه کلیه لا شیء، لا فرد، لا واحد، لای نفی جنس، نکره در سیاق نفی و مانند آن (در زبان عربی)، و هیچ، هیچ‌یک و مانند آن (در زبان فارسی) است؛ مانند: لا شیء من الانسان بحجرٍ و هیچ حشره‌ای مهره‌دار نیست.

---

الفاظ بیان‌گر سور سالبه جزئیه، لیس بعض، بعض… لیس، لا بعض، لا کلّ، لیس کلّ و امثال آن (در زبان عربی)، و نه هر، نه همه، برخی… نیستند، همه نه و مانند آن (در زبان فارسی) است؛ مانند: لیس بعضُ الحیوان بانسانٍ، بعض الحیوان لیس بانسانٍ، لیس کلّ حیوانٍ بانسانٍ، نه هر که ادعا کند صادق بُوَد و برخی مدعیان صادق نیستند.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• ابن رشد، محمد بن احمد، تلخیص کتاب العبارة.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

---