سفرنامه فرد ریچاردز (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سفرنامه فرد ریچاردز، سفرنامه‌ای تصویری به قلم یک نویسنده انگلیسی می‌باشد که توسط خانم میهن دخت صبا به
فارسی ترجمه شده است.
نام اصلی آن یک سفرنامه ایرانی بوده و در زمان خود مورد استقبال و تحسین قرار گرفته است. از ویژگی‌هایی آن می‌توان به این موارد اشاره نمود:
۱- مؤلف سراسر ایران را پیموده و آنچه را که دیده به خوبی شرح داده است. وی نویسنده و شاعر بوده و کتاب را با بیانی لطیف و دقیق و شاعرانه نوشته است.
۲- او همچنین نقاشی ماهر بوده و ۴۸ تابلوی زیبا از شهرهای مختلف ایران و اماکن تاریخی و
مذهبی تهیه کرده و در کتاب آورده که از این جهت کم نظیر است.
۳- تاریخ
مسافرت او اوایل سلطنت رضا شاه (۱۳۰۹ ش ۱۹۳۰ م) است که با دگرگونی‌های بسیاری در کشور همراه است و توجه خوانندگان ایرانی را جلب می‌کند.
با مقدمه‌های مفیدی از مترجم و مؤلف آغاز می‌شود. اولین تابلویی که در کتاب آمده دروازه
قرآن شیراز است. از گذشته دور هر ایرانی سفرش را با گرفتن قرآن بر سر آغاز می‌کرده است. نویسنده نیز با توجه به این نکته، این طرح را که باید در صفحه ۱۷۰ کتاب می‌آمد، در مطلع کتاب آورده است. او در به سوی
ایران چگونگی آغاز سفر به ایران را شرح داده و سپس شهرهای مختلف ایران:
اصفهان ،
شیراز ،
یزد ،
کرمان ،
مشهد ،
قزوین ،
تبریز ، رشد و انزلی را به همان ترتیبی که سفر کرده توصیف کرده است. آنچه در این شهرها توجهش را جلب کرده است، از آثار تاریخی تا رسوم و مراسم مذهبی و یا حتی ملخ و درشکه و
گورستان‌های ایران را با بیانی شیرین تعریف می‌کند. یک مشاهده کوچک را چنان پرورش می‌دهد و از اندوخته‌های علمی و اشعار و تشبیهات استفاده می‌کند که خواننده را به اعجاب وامیدارد. تفکیک بین موضوعات، جذابیت آنها و بیان روان و داستانی کتاب فضایی را فراهم آورده که خواننده از مطالعه آن خسته نشود.
هر سفرنامه بیانگر اوضاع و احوال یک جامعه در زمان معینی است. سفرنامه‌های خارجی از این جهاتی بر داخلی برتر است: اول آنکه نویسنده آن یک فرد بیگانه با مردم و فرهنگ و رسوم است و ممکن است هر پدیدهای نظر او را جلب کند و دیگر اینکه پدیده مورد نظرش را با پدیده‌های همانندش در جامعه خویش مقایسه می‌کند. از جهات مثبت که بگذریم در مطالعه سفرنامه‌های سیاحان بیگانه نباید از این نکته غفلت کرد که این مقایسه‌ها ممکن است که تحلیل‌های ناصوابی را نتیجه دهد. عدم آشنایی کافی با
زبان و ادبیات و تاریخ گذشته ایران نیز سبب لغزش‌هایی در این زمینه‌ها شده که مترجم کتاب با دقت و تیزبینی مواردی از آنها را یافته و تذکر داده است. به عنوان نمونه در صفحه ۱۶۲ کتاب سوزاندن کتابخانه اسکندریه به عمر نسبت داده شده است. در صفحه ۱۶۳ در رباعی مشهور عمر خیام به جای نام جمشید، بهرام آمده است.
در صفحه ۱۸۹ امامت را با نظام شاهنشاهی و موروثی مقایسه کرده است.
نویسنده با علاقه به زیبایی‌های معماری ایران سعی کرده است که آثار شهرهای مختلف را از نزدیک ببیند و از آنها نقشی زده و توصیفی داشته باشد. او از اینکه نتوانسته از طاق بستان کرمانشاه نقاشی بکشد، اظهار تاثر کرده و
پوزش می‌طلبد. شرح و توصیف از شهرها و محلات و اماکنی که بازدید کرده با ارائه ویژگی‌های جغرافیایی، تاریخی و هنری آن آثار همراه است. فرد ریچاردز در صفحه ۳۴۲ کتاب در دیدار مجددش از تهران می‌نویسد:تهران امروز با شتابی تب آلود از
مغرب زمین پیروی می‌کند. قسمت‌های کاملی را از ظواهر سبک‌ها و مختصات و ادوار تاریخی مغرب زمین، بدون در نظر گرفتن این که از چه کشوری آمده، اخذ می‌کند و با زندگی خود تناسب می‌دهد... جای بسی تاسف است که ایران در عرض یکی دو سال از آداب و سنن ملی خود در زمینه سبک‌های معماری شرمنده و خجل شود. هیچ چیز در دنیا مانند خیابان‌های سرپوشیده (البته هر گاه به عنوان سایبان باشد و به عنوان مغازه نیز مورد استفاده قرار گیرد) زیبا نیست.
در این نوشته خواننده با بسیاری از آداب و رسوم و وضع اجتماعی آن روزگاران ایران آشنا می‌شود، البته نویسنده، بنا به نگرش غربی خود از یکسو نگری و بیان طنزی گزنده درباره عقاید ایرانیان برکنار نمانده است و این نکته‌ای است که در هنگام مطالعه باید مد نظر قرار گیرد.
مترجم کتاب در پانوشت کتاب مطالبی را که نیاز به شرح و توضیح دارد و از نظر تاریخی و اعتقادی دارای اشکال می‌باشد، را توضیح داده است. فهرست مطالب و فهرست تصاویر در ابتدای کتاب آمده است.
ترجمه کتاب سلیس و روان و تحت اللفظی است. در مواردی که مترجم احساس کرده ابهامی وجود دارد و نیاز به توضیحی است، در متن و یا پاورقی رفع ابهام کرده است. لغزش‌ها و اشتباهات وی سبب دخل و تصرف در ترجمه نشده و با رعایت امانت در پانوشت به تصحیح آن مطلب پرداخته است.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
