سفرنامه عضد الملک به عتبات (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«سفرنامه عضدالملک به عتبات»، کتابی است به
زبان فارسی نوشته علیرضا عضدالملک که به شرح سفر مولف به
عتبات عالیات می‌پردازد.
انگیزه وی از نگارش این سفرنامه امتثال امر ناصرالدین شاه بوده است.نگارش این سفرنامه از دوازدهم
ذیقعده ۱۲۸۳ ق. آغاز و در روز نهم
جمادی الاولی ۱۲۸۴ ق. پایان پذیرفته است.
کتاب؛ مشتمل بر پیش گفتاری به قلم مصحح، مقدمه‌ای از مولف و شش فصل است. مطالب هر فصل بر اساس روزهای ماه‌های قمری تنظیم گردیده است.
عضدالملک، در این سفرنامه گزارش سفر خود به عتبات عالیات در سال ۱۲۸۳ ق. را، که از سوی ناصرالدین شاه قاجار بدان مامور گشته بود و طی آن همچنین ماموریت داشت، خشت‌های طلایی را که نذر همایونی برای گنبد
امامان بزرگوار
عسکریین (علیهماالسلام) بود، به همراه ببرد، ارائه نموده است. وی در این سفر پس از حرکت از
تهران ؛ از شهرهای:
ری ،
قم ، ساروق، کنگاور، کرمانشاهان، کرند، قصر شیرین،
خانقین، بعقوبه، گذشته و در مسیر بازگشت از شهرهای
خانقین، قصر شیرین، کرند، کرمانشاهان، کنگاور،
همدان ، آوج عبور کرده و سرانجام به تهران وارد می‌شود.
عضدالملک، پس از خروج از تهران هر چه را که به چشم دیده یا به گوش شنیده یادداشت کرده است. در این سفرنامه به طبیعت بسیار پرداخته شده و تقریبا در تمامی صفحات صحبت از گل و دشت و چمن است و ناگفته نماند که ا ین موضوع از ویژگی‌هایی سفرنامه‌های دوره قاجاریه به شمار می‌رود.
مولف از ابتدای سفر به هر آبادی و دهی که رسیده تحقیقاتی در وضعیت آنجا نموده است. این تحقیقات شامل تعداد جمعیت هر آبادی، روش معیشت آن جا اعم از کشاورزی،
دامداری و غیره، نوع مالکیت آبادی و نیز کیفیت و کمیت بناها و اماکن عام المنفعه از قبیل
آب انبارها،
مساجد ، پل‌ها،
کاروانسراها و غیره می‌باشد.
جالب‌ترین ویژگی گزارش سفر درون مرزی عضدالملک، دیدگاه انتقادی وی به مفاسد، خرابی‌ها، رشوه خواری‌ها و زورگویی‌ها است. این دیدگاه با توجه به اینکه او سفرنامه اش را برای شاه تنظیم می‌کرده و خود یکی از درباریان بانفوذ و قوم و خویش شاه بوده بسیار قابل توجه بوده و به تشخص سیاسی او می‌افزاید.
درباره عدم امنیت راه‌ها در این سفرنامه سخن بسیار رفته و چون کالای همراه او (خشت‌های
طلا ) بسیار قیمتی بوده، جاهایی که
دزدان مشهوری داشته، توسط او معرفی شده است.
بخشی از این سفرنامه شرح وقایع استقبال از نذر همایونی، چه در داخل و چه در خارج از کشور است.
در قسمت برون مرزی علاوه بر پرداختن به وضع و سیستم سیاسی و اقتصادی دولت عثمانی، به وضع اماکن و بقاع متبرکه نیز می‌پردازد.
کتاب دارای پانویس‌هایی به قلم مصحح کتاب، آقای حسن مرسلوند در پایان هر فصل و نیز فهرست اعلام و مطالب کتاب می‌باشد. تصاویر اسناد و تصاویری از خود مولف نیز در آخر کتاب درج گردیده است.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
