• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سعه (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





سَعَه (به فتح سین و عین) از واژگان قرآن کریم به معنای فراخی و گسترش است. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند: واسِع (به فتح واو و کسر سین) از اسماء حسنی به معنای صاحب سعه، مُوسِع (به ضم میم و کسر سین) به معنای ثروتمند و آنکه در وسعت نعمت است و وُسْع‌ (به ضم واو و سکون سین) به معنای طاقت و توانائی.



سَعَة به معنای فراخی و گسترش است.


سَعَة به معنای فراخی و گسترش است خواه در مکان باشد مثل: ‌(اَ لَمْ تَکُنْ اَرْضُ اللَّهِ‌ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِیها) (مگر سرزمین خدا، پهناور نبود که مهاجرت کنید؟) و خواه در حال مثل: ‌(لِیُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ‌ سَعَتِهِ‌) «تا آنکه در وسعت زندگی و ثروتمند است از ثروت خویش انفاق کند.» و خواه در فعل باشد مثل‌: (وَ رَحْمَتِی‌ وَسِعَتْ‌ کُلَّ شَیْ‌ءٍ) «که رحمت خدا به هر چیز احاطه دارد.»
فعل «وسع یسع سعة» لازم و متعدی هر دو بکار می‌رود مثل: «وسع المکان» یعنی مکان وسیع شد و مثل: (وَسِعَ‌ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْاَرْضَ‌) «حکومت خدا به آسمانها و زمین احاطه دارد.»

۲.۱ - واسع

واسِع (به فتح واو و کسر سین) از اسماء حسنی به معنای صاحب سعه است یعنی علم، قدرت، رحمت و فضل او وسیع است. آن در آیات نوعا به معنای واسع القدرة و واسع الاحاطة آمده است.
(فَاَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ اِنَّ اللَّهَ‌ واسِعٌ‌ عَلِیمٌ‌) «به هر کجا رو کنید خدا در آنجاست خدا واسع الاحاطه و دانا است.»
(اِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ‌ واسِعٌ‌ عَلِیمٌ‌) «اگر فقیر باشند خدا از فضل خود بی‌نیازشان کند خدا قادر و دانا است.»

۲.۲ - موسع

مُوسِع (به ضم میم و کسر سین) ثروتمند و آنکه در وسعت نعمت است، گویند: «اَوْسَعَ‌ اِیسَاعاً» یعنی صاحب وسعت شد.
(وَ مَتِّعُوهُنَّ عَلَی‌ الْمُوسِعِ‌ قَدَرُهُ وَ عَلَی الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ‌) «به آنها متاع و مال دهید ثروتمند به‌اندازه خود و تنگدست باندازه خویش.» (وَ السَّماءَ بَنَیْناها بِاَیْدٍ وَ اِنَّا لَمُوسِعُونَ‌) (و ما آسمان را با قدرت بنا کردیم، و همواره آن را وسعت می‌بخشیم!) ایساع در آیه ظاهرا به معنای وسعت و گسترش دادن است و دلالت بر انبساط آسمان بلکه جهان دارد.

۲.۳ - وُسْع‌

وُسْع‌ (به ضم واو و سکون سین) به معنای طاقت و توانائی است.
(لا یُکَلِّفُ‌ اللَّهُ نَفْساً اِلَّا وُسْعَها) «خداوند هیچ کس را جز به قدرت تکلیف نمی‌کند.»
این مضمون پنج بار در قرآن مجید تکرار شده و یک اصل کلّی و مصدر هزاران مسائل فرعی است، دفعه دیگر به تعبیر (لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً اِلَّا ما آتاها) (خداوند هیچ کس را جز به مقدار توانایی که به او داده تکلیف نمی‌کند.) آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۲۱۷.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۷۰.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۴، ص۴۰۳.    
۴. نساء/سوره۴، آیه۹۷.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۹۴.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۵، ص۵۰.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۷۷.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۱۷۰.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۶، ص۶.    
۱۰. طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۱۷.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۵۳۲.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۸.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۱۱۲.    
۱۵. اعراف/سوره۷، آیه۱۵۶.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۲۷۳.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۳۵۶.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۳۷۰.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۰، ص۷۵.    
۲۰. بقره/سوره۲، آیه۲۵۵.    
۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۳۳۵.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۵۱۲.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۱۶۰.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۱۰۷.    
۲۵. بقره/سوره۲، آیه۱۱۵.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۲۵۹.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۳۹۱.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۳۵۹.    
۲۹. نور/سوره۲۴، آیه۳۲.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۱۱۳.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۱۵۷.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۴۵.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۳۲.    
۳۴. بقره/سوره۲، آیه۲۳۶.    
۳۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۴۵.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۳۶۶.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۱۲۳.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۴۶.    
۳۹. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۷.    
۴۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۲۲.    
۴۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۸۱.    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۷۲.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۶۷.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۳۲۸.    
۴۵. بقره/سوره۲، آیه۲۸۶.    
۴۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۴۴۳.    
۴۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۶۸۴.    
۴۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۲۹.    
۴۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۲۱۸.    
۵۰. طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
۵۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۵۹.    
۵۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۱۸.    
۵۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۵۳۳.    
۵۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۸.    
۵۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۱۱۲.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «وسع»، ج۷، ص۲۱۷.    






جعبه ابزار