سعه (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَعَه (به فتح سین و عین) از
واژگان قرآن کریم به معنای فراخی و گسترش است. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:
واسِع (به فتح واو و کسر سین) از
اسماء حسنی به معنای صاحب سعه،
مُوسِع (به ضم میم و کسر سین) به معنای ثروتمند و آنکه در وسعت
نعمت است و
وُسْع (به ضم واو و سکون سین) به معنای طاقت و توانائی.
سَعَة به معنای فراخی و گسترش است.
سَعَة به معنای فراخی و گسترش است خواه در مکان باشد مثل:
(اَ لَمْ تَکُنْ اَرْضُ اللَّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِیها) (مگر سرزمین خدا، پهناور نبود که
مهاجرت کنید؟)
و خواه در حال مثل:
(لِیُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ) «تا آنکه در وسعت زندگی و ثروتمند است از ثروت خویش
انفاق کند.»
و خواه در فعل باشد مثل:
(وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ‌ءٍ) «که
رحمت خدا به هر چیز احاطه دارد.»
فعل «وسع یسع سعة»
لازم و
متعدی هر دو بکار می‌رود مثل: «وسع المکان» یعنی مکان وسیع شد و مثل:
(وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْاَرْضَ) «حکومت خدا به آسمانها و زمین احاطه دارد.»
واسِع (به فتح واو و کسر سین) از
اسماء حسنی به معنای صاحب سعه است یعنی
علم،
قدرت، رحمت و
فضل او وسیع است. آن در آیات نوعا به معنای واسع القدرة و واسع
الاحاطة آمده است.
(فَاَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ اِنَّ اللَّهَ واسِعٌ عَلِیمٌ) «به هر کجا رو کنید خدا در آنجاست خدا واسع
الاحاطه و دانا است.»
(اِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ) «اگر
فقیر باشند خدا از فضل خود بی‌نیازشان کند خدا قادر و دانا است.»
مُوسِع (به ضم میم و کسر سین) ثروتمند و آنکه در وسعت
نعمت است، گویند: «اَوْسَعَ اِیسَاعاً» یعنی صاحب وسعت شد.
(وَ مَتِّعُوهُنَّ عَلَی الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَ عَلَی الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ) «به آنها متاع و مال دهید ثروتمند به‌اندازه خود و تنگدست باندازه خویش.»
(وَ السَّماءَ بَنَیْناها بِاَیْدٍ وَ اِنَّا لَمُوسِعُونَ) (و ما آسمان را با قدرت بنا کردیم، و همواره آن را وسعت می‌بخشیم!)
ایساع در آیه ظاهرا به معنای وسعت و گسترش دادن است و دلالت بر انبساط آسمان بلکه جهان دارد.
وُسْع (به ضم واو و سکون سین) به معنای طاقت و توانائی است.
(لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً اِلَّا وُسْعَها) «خداوند هیچ کس را جز به قدرت تکلیف نمی‌کند.»
این مضمون پنج بار در
قرآن مجید تکرار شده و یک اصل کلّی و مصدر هزاران مسائل فرعی است، دفعه دیگر به تعبیر
(لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً اِلَّا ما آتاها) (خداوند هیچ کس را جز به مقدار توانایی که به او داده تکلیف نمی‌کند.)
آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «وسع»، ج۷، ص۲۱۷.
