سراج الملوک (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«سراج الملوک» اثر
ابی بکر محمد بن الولید الفهری الطرطوشی المالکی (۵۲۰ ه.) کتابی است در سیاست و اداره
حکومت که به
زبان عربی و در نیمه اول
قرن ششم هجری نوشته شده است.
این اثر که مشهورترین کتاب نویسنده می‌باشد، یکی از کتاب‌هایی است که در عصر اسلامی درباره موضوع ادب به مفهوم عام و آداب مملکت داری به طور خاص نوشته شده است.
طرطوشی معتقد است رفتار سیاسی باید همراه با پایبندی به اصول اخلاقی باشد.
کتاب در دو جلد، در ۶۴ باب عرضه شده است. پس از مقدمه‌ای از محقق در معرفی شخصیت مصنف، به معرفی ابواب کتاب پرداخته می‌شود. مراجع کتاب در انتهای آن قید شده است.
طرطوشی در ابواب متعدد کتابش مطالبی را ذکر کرده که می‌توان آنها را شرح مفصلی بر سخنان
امام علی علیه‌السّلام شمرد. وی ضمن بیان و توضیحی که مستند به مجموعه‌ای از تجارب پادشاهان و دولت‌ها در تاریخ می‌باشد، بحث مفصل و گسترده‌ای را پیش می‌کشد. خلاصه اندیشه او در این موضوع این است که عدالت، اساس پادشاهی و رمز تمدن به شمار می‌رود و دولت‌ها بر پایه عناصری وابسته به هم استوارند: (سلطانی بدون لشکر و لشکری بدون
مال و مالی بدون
مالیات گرفتن و مالیات بدون آبادانی و آبادانی بدون
عدالت ، وجود ندارد، پس عدالت پایه دیگر پایه هاست).
او همین طور با استناد به تجربه‌های تاریخی، معتقد است که علل اصلی زوال دولت‌ها سه چیز است: خوش گذرانی شاهان، استبداد، به حکومت رسیدن افراد ضعیف یا خردسال.
در کتاب، بابی گشوده شده است که در آن، طلب ملک توسط
حضرت سلیمان علیه‌السّلام توجیه شده است؛ زیرا نویسنده معتقد است پیامبرانی مانند حضرت سلیمان علیه‌السّلام و
حضرت یوسف علیه‌السّلام ، هدفی جز خدمت نداشته‌اند؛ به ویژه
حضرت یوسف علیه‌السّلام که تصدی این منصب در او متعین و منحصر بوده است و به قول
زمخشری در
تفسیر کشاف ، یوسف علیه‌السّلام قصد داشت تا
احکام الهی را اجرا کند و اقامه حق و بسط
عدل نماید و می‌دانست که هیچ کس غیر از او از عهده این کار بر نمی‌آید؛ پس تولیت و مقام را با هدف جلب
رضای خدا طلب می‌کرد، نه به علت دوست داشتن سلطنت و
دنیا.
محقق کتاب، نعمان صالح نعمان، نسخه‌های مختلف کتاب را مورد بررسی قرار داده و شرح حال مختصری از اعلامی که اسمشان در کتاب ذکر شده، ارائه کرده است.
در پایان کتاب، به فهرست اعلام، مکان‌ها، قبائل، آیات، احادیث، اشعار، کتب وارده در متن و فهرست موضوعات، اشاره شده است.
مححق در پاورقی، آیات قرآنی را به آیه و سوره خود ارجاع داده، احادیث نبوی را از مراجعش استخراج نموده، الفاظ و لغات غریب را از کتب لغت شرح و ترجمه نموده است.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
