سر الخلیقة و صنعة الطبیعة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«
سر الخلیقة و صنعة الطبیعة (کتاب العلل)»، ترجمه
عربی کتابی است که به بلینوس، حکیم یونانی نسبت داده شده است.
مترجم، شخصی است به نام ساجیوس که در مورد وی اطلاعی گزارش نشده است؛ حتی بعضی همانند فواد سزگین بر این باروند که اصل این کتاب یونانی بوده است و ساجیوس آن را به زبان سریانی ترجمه نموده است و شخص دیگری که از او هیچ اطلاعی نداریم، این ترجمه سریانی را به عربی ترجمه نموده است، البته دلیلی که این مدعا را تایید کند، در دست نداریم.
بنا بر شواهدی که در کتب تاریخی به چشم می‌خورد، این اثر از ابتدائی‌ترین آثاری است که به عربی ترجمه شده است. از جمله در مناظره ابوبکر، م
حمد بن زکریای رازی با مبلغ بزرگ
اسماعیلیان ،
ابوحاتم رازی مشاهده می‌کنیم که ابوبکر رازی از مؤلف کتاب «
سر الخلیقة» سؤال می‌نماید و جواب می‌شنود که این اثری از مردی است که در زمان
مامون عباسی می‌زیسته است.
نکته‌ای که ذکر آن خالی از لطف نیست این است که از کتاب «
سر الخیلقة» با عنوان «کتاب العلل» نیز یاد شده است که شاید نشان گر مباحث مطرح شده در این اثر است
کتاب، در شش مقاله به رشته تدوین درآمده و برخی از مقالات آن، دارای بخش‌های کوچک تری تحت عنوان «القول...» ، «الکلام...» ، «الفصل...» و... است.
از بلینوس در بعضی از کتب
جابر بن حیان یاد شده است که با توجه به تنها اثر او؛ یعنی کتاب «
سر الخلیقة» شاید بتوان گفت این نگاشته مقدمه‌ای در
طبیعی در قرن‌های نخستین
بوده است.
این اثر تنها به مباحث نظری و تئوری اختصاص دارد؛ ازاین رو، هم برای دانش آموزان
طب در مباحث کلیات طب و هم برای دانش پژوهان
فلسفه سودمند و مفید است.
البته در این میان با مشکلی مواجهیم و آن این که دقیقا نمی‌دانیم هر آنچه در این کتاب است آیا همه از قلم بلینوس تراوش کرده و یا مترجم حذف و اضافاتی داشته است. در این میان مترجم کتاب؛ یعنی ساجیوس، مدعی است که این کتاب را تنها ترجمه صرف ننموده است، بلکه از ابتداء تا انتهاء توضیحاتی بر آن افزوده است که این نیز ابهام را رفع نمی‌کند.
از سوی دیگر آنچه استفاده از این کتاب را دچار مشکل می‌کند یکی قلم و شیوه نگارش و مباحث مطرح شده در این اثر است و دیگری کهنه شدن مباحث طبیعی، حتی برای دانش آموختگان
فلسفه است.
البته برای بررسی تاریخ علوم، ناگزیر از مراجعه به این کتاب می‌باشیم.
عناوین مقالات این اثر چنین است:
۱.
خالق و
مخلوق؛
۲. آثار علویه؛
۳. علل معادن؛
۴. علل گیاهان؛
۵. علل حیوانات؛
۶.
خلقت انسان.
بیشترین بخش کتاب (مقالات دوم تا ششم)، پیرامون مباحث و شناخت این جهان است. معادن، گیاهان، حیوانات و
انسان و شناخت آنها از منظر طبیعی، بیشترین حجم کتاب را به خود اختصاص داده است.
کتاب، توسط اورسولا ایسر و بر اساس چندین نسخه خطی، تصحیح و تحقیق شده است و تحت عنوان اولین اثر از مجموعه
علوم طبیعی ، توسط معهد التراث العلمی دانشگاه حلب، در سال ۱۹۷۹ م، در ۷۳۲ صفحه، چاپ و منتشر شده است.
محقق، در ابتدا، مقدمه‌ای پیرامون زندگی بلینوس و کتاب «
سر الخلیقة» نگاشته است. در پایان نیز فهرست اسماء، اماکن، کتب و مواضع را تدوین و تنظیم نموده است.
همچنین دو ملحق نیز در پایان کتاب افزوده شده است به شرح زیر:
ملحق اول، تکه‌ای است که در برخی از نسخه‌های خطی در پایان مقاله چهارم آورده شده است که به گمان محقق اثر، خلاصه‌ای از همان مقاله است.
ملحق دوم، بخشی از کتاب «
طبیعة الانسان » تالیف نمسیوس
اسقف حمص است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
titr
