زُهْد (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زُهْد (به ضم لام و فتح ظاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای بى‌اعتنائى
اعراض از
شی‌ء به جهت حقير شمردن است.
زهد، بيست و هشت مورد در «
نهج‌البلاغه» آمده است.
زُهْد به معنای بى‌اعتنائى اعراض از شى‌ء به جهت حقير شمردن است.
«
الزُهْد: اَلاِعراضُ عَنِ الشَّيء اِحتِقاراً لَهُ»
حقیقت زهد همين است كه گفته شد، زهد اسلامى نيز همين است.
مشتقات آن مانند:
زهادة: به معنى زهد است.
تزهيد: وادار كردن بى‌زهد و به رغبتى.
زهيد: به معنى
مفعول است يعنى اعراض شده.
ازهد: فعل تفضيل است.
به برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) فرموده:
«وَ مَنْ زَهِدَ فِی الدُّنْيا اسْتَهانَ بِالْمُصيباتِ، وَ مَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ سارَعَ فِی الْخَيْراتِ.» «هركس در
دنیا زاهد باشد مصيبت‌ها را سبک شمارد و هر كه منتظر
مرگ باشد در كارهاى خوب
سرعت مى‌كند.»
و نيز فرموده:
«الزُّهْدُ كُلُّهُ بَيْنَ كَلِمَتَينِ مِنَ الْقُرْآنِ: قالَ اللهُ عزّوجلّ: «لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلَى ما فاتَكُمْ وَ لا تَفْرَحوا بِما آتاكُمْ» ، فَمَنْ لَمْ يَأْسَ عَلَى الْماضی، وَ لَمْ يَفْرَحْ بِالاْتی، فَقَدْ أَخَذَ الزُّهْدَ بِطَرَفَيْهِ.» «تمام زهد در دو جمله از قرآن آمده است.
خداوند مى‌فرمايد: «تا بر گذشته تأسّف مخوريد و نسبت به آينده شاد و دلبند نباشيد.» بنابر اين آن كس كه
غم گذشته نمى‌خورد و نسبت به آينده شاد و دلبند نيست هر دو جانب زهد را در اختيار گرفته (
اشاره به اين كه
حقیقت زهد ترک وابستگی‌ها و اسارت‌ها در چنگال گذشته و آينده است).»
«ازهد» فعل تفضيل است. چنانكه فرموده:
«وَ لالفَيْتُمْ دُنْياكُمْ هذِهِ أَزْهَدَ عِنْدی مِنْ عَفْطَةِ عَنْز!.» يعنى «دانسته‌ايد كه دنياى شما در نزد من حقيرتر از آب بينى
بز است.»
«عفطة» آب بينى، «
عنز»
بز.
زهد، بيست هشت مورد در «نهج البلاغه» ديده مى‌شود.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «زهد»، ج۱، ص۵۰۳.
