رکن یمانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رکن یمانی، یا رکن جنوبی، این رکن، در زاویه جنوبی
خانه کعبه است
و تقریبا مقابل کشور «یمن»
و قبل از رکن
حجرالاسود می باشد.
رکن یمانی، یا رکن جنوبی: این رکن، در زاویه جنوبی خانه
و تقریبا مقابل کشور «یمن»
و قبل از رکن حجرالاسود می باشد. فاصله آن تا رکن اسود ۵۲/ ۱۱ متر است.
خلیل خدا ،
ابراهیم علیه السلام هنگامی که
کعبه را بنا کرد، دو رکن بر آن قرار داد؛ نخست «رکن حجرالاسود»
و دیگر «رکن یمانی»
و دیوار کعبه از سوی حجر
اسماعیل را به صورت نیم دایره‌ای ساخت، بطوری که زاویه ای بر آن قرار نداد.
از این جهت به آن یمانی می گویند که به سمت یمن بوده
و جهت قبله اهل
یمن به ناحیه این رکن است.
استلام ارکان کعبه از جمله رکن یمانی
و دست به
دعا برداشتن
و دعا نمودن نزد آن از
مستحبات شمرده شده است. در مناسک حج
امام خمینی در آداب
و مستحبات
طواف آمده است: «
و نیز مستحب است...
و چون به رکن یمانی برسد، دست بردارد
و بگوید: یا
اللَّهُ یا وَلِیَّ الْعافِیَةِ،
وَ خالِقَ الْعافِیَةِ،
وَ رازِقَ الْعافِیَةِ،
وَ الْمُنْعِمُ بِالْعافِیَةِ،
وَ الْمَنَّانُ بِالْعافِیَةِ،
وَ الْمُتَفَضِّلُ بِالْعافِیَةِ عَلَیَّ
وَ عَلی جَمیعِ خَلْقِکَ، یا رَحْمنَ الدُّنْیا
وَ الْآخِرَةِ
وَ رَحیمَهُما، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ
وَ آلِ مُحَمَّدٍ،
وَ ارْزُقْنَا الْعافِیَةَ
وَ تَمامَ الْعافِیَةِ
وَ شُکْرَ الْعافِیَةِ فِی الدُّنْیا
وَ الْآخِرَةِ، یا ارْحَمَ الرَّاحِمینَ....»
و «در شوط هفتم وقتی که به مستجار رسید مستحب است...
و رکن یمانی را استلام کند...
و برای طواف کننده مستحب است در هر شوط،
ارکان خانه کعبه
و حجرالاسود را استلام نماید
و...»
و «بدان‌که برای کسی که می‌خواهد از مکه بیرون رود مستحب است
طواف وداع نماید،
و در هر شوطی حجرالاسود
و رکن یمانی را در صورت امکان استلام نماید
و...»
گرچه رکن یمانی دارای
فضیلت فراوان
و استلام آن مستحب است ولی بااین‌حال نمی‌توان آن را آغاز
و پایان طواف قرار داد. پس مثلاً اگر شخصی طواف را از حجرالاسود شروع کرده،
و در هر شوط به رکن یمانی که می‌رسد نیتِ ختم کند
و نیت شوط بعد را از حجرالاسود نماید
و هفت شوط طواف را اینگونه تمام کند به گمان اینکه ختم طواف
و اشواط آن باید در رکن یمانی باشد «این طواف اشکال دارد،
و باید
اعاده شود.»
و یا مثلاً کسی که اشتباهاً طواف را از رکن یمانی شروع
و به همان جا ختم کرده
و نماز طواف را خوانده
و پس از آن متوجه شود
و یا در اثنای طواف متوجه شود
و طوافش را به
حجرالاسود ختم کند، آیا مقدار زیادی مُضر به طوافش می‌باشد یا خیر؟ نظر امام خمینی این است که این «طواف
و نماز را باید
اعاده کند،
و فرقی بین دو صورت نیست.»
و همچنین است اگر خطا در تطبیق اتفاق افتد. پس اگر شخصی رکن مستجار (رکن یمانی) را یقین کرد که رکن حجرالاسود است، لذا طواف را از مستجار به‌عنوان حجرالاسود شروع کرد
و هفت شوط کامل به جا آورد، بعداً فهمید که یقین او خطا بوده است «طواف مزبور باطل است
و باید تدارک شود.»
از میان چهار رکن کعبه، فضیلت رکن یمانی
و رکن اسود از دو رکن دیگر بیشتر است؛ چنان که
روایات زیادی از
شیعه و سنی درباره فضیلت
و اهمیت این دو رکن نقل شده است.
پیامبر صلی
الله علیه
و آله همواره رکن یمانی را استلام می کردند.
پیامبر گرامی اسلامصلی
الله علیه
و آلهقبل از هجرت به مدینه،
و در زمانی که مسجدالاقصی قبله مسلمانان بود هنگامی که رو به سوی
بیت المقدس می ایستاد، بین رکن حجرالاسود
و رکن یمانی قرار می گرفت
و در این حال کعبه در مقابل آن حضرت
و بین
بیت المقدس
و ایشان واقع می شد
و بدین سان هم کعبه
و هم
بیت المقدس را، همزمان استقبال می نمودند.
رکن یمانی از اماکنی است که
دعا در آنجا به اجابت می رسد.
بنا به قول مشهور، محلی که برای
فاطمه بنت اسد سلام
اللهعلیها شکافته شد تا به درون کعبه رود
و فرزندش
علی بن ابی طالب علیه السلام را به دنیا آورد، در کنار رکن یمانی بوده است.
جبرئیل ، فرشته بزرگ الهی که همیشه یار
و یاور
رسول خدا صلی
الله علیه
و آله بوده، به این مقام آمده است. رکن یمانی خاطره رخساره
نبی را در خود دارد، رکن یمانی خاطره دست رسول خداصلی
الله علیه
و آله به یاد دارد، رکن یمانی محل هبوط
فرشتگان خداست، آنها در آنجا حاضرند
و ناظر
و خشوع
و تذلل بندگانی را می بینند که خداوند به آنها مباهات کرده است.
رکن یمانی باب بهشت است، از آنجا می‌توان
بهشت را نظاره کرد، از آن جا بوی بهشت می آید، رکن یمانی اتصالی به اهل
بیت علیهم السلام دارد، لذا فضیلت آن دو چندان می شود. ذکر گفتن، تواضع کردن،
صلوات فرستادن،
توبه کردن
و با خدا سخن گفتن بی پاسخ نمی ماند. درهای عروج از همین جا به روی اولیا گشوده می شود، چنانکه باب ورود مولود کعبه، نیز در کنار آن است. رکن یمانی پایان راه نیست، بلکه آغاز سلوک است؛ سلوکی به سمت کعبه آمال،
و آستانه‌ای برای ورود به دریای اسرار. رکن یمانی، کلید اسرار بهشت
و طواف، کلید اسرار خداست!
به دلیل بازسازی هایی که در دیوار کعبه صورت گرفته، هیچ اثری از محل ورود این بانوی بزرگوار بر کعبه دیده نمی‌شود
و هر نوع جستجو برای یافتن آن ناممکن است.
به نقل از رسول خداصلی
الله علیه
و آله وسلم آمده است که فرمود: «مسح حجرالاسود
و رکن یمانی،
گناهان انسان را پاک می کند.»
در روایتی از امام باقرعلیه السلام نقل شده است که فرمود: رسول خداصلی
الله علیه
و آله وسلم دو رکن یمانی
و اسود را استلام می کرد
و آنها را می بوسید
و صورتش را بر آنها می نهاد.
ابومریم نقل کرده است که همراه
امام باقر علیه السلام طواف می کردم. در هر دوری که می زد، رکن یمانی را استلام می کرد
و می فرمود: «اللهم تب علی حتی اتوب،
و اعصمنی حتی لا اعود.» .
امام پنجم علیه السلام فرمود: رسول خداصلی
الله علیه
و آله با دست خود حجرالاسود
و رکن یمانی را مسح می کرد، سپس آن دو را می بوسید
و گونه
و صورتش را بر آنها می نهاد.
امام صادق علیه السلام فرمودند: رکن یمانی دری از درهای بهشت است
و از روزی که گشوده شده، بسته نشده است. ما از این در به بهشت وارد می شویم؛ این در تنها بر روی پیروان
اهل بیت نبوت
و امامت گشوده است؛
هرگاه
مؤمنی در کنار رکن یمانی دعایی کند آن
دعا بالا می رود تا بدانجا که به
عرش پیوسته
و بین آن دعا
و خدای تعالی حجابی نخواهد بود.
در روایتی دیگر از امام صادق علیه السلام آمده است: با پدرم مشغول طواف بودم، هر گاه به حجرالاسود می رسید آنرا با دست
مسح نموده
و می بوسید
و زمانی که به رکن یمانی می رسید آنرا در آغوش می کشید! گفتم: فدای تو گردم، می بینم که حجرالاسود را با دست، مسح می کنی، اما رکن یمانی را در آغوش می کشی؟ پاسخ داد: رسول خداصلی
الله علیه
و آله فرمود: هنگام رسیدن به رکن یمانی همواره می دیدم
جبرئیل قبل از من آن را در آغوش کشیده است.
و در روایت دیگر فرمود: هیچ مومنی نزد رکن یمانی دعا نمی کند مگر اینکه دعای او بالا رود،
و میان او
و خدا حائلی نباشد.
و در روایت دیگر فرمود: خداوند متعال را در نزد رکن یمانی فرشته‌ای است که کار او، آمین گفتن به دعای مومنین است.
امام صادق علیه السلام- آن گاه که از کنار رکن یمانی می گذشت-: در این جا فرشته‌ای است که شنوایی اهل زمین، به او داده شده است. هر کس وقتی به این جا می رسد بر پیامبرصلی
الله علیه
و آله
صلوات بفرستد، درود او را به پیامبر می رساند.
عبدا... بن عمر از پیامبرصلی
الله علیه
و آله نقل می کند که فرمود: مسح رکن یمانی خطایا
و گناهان را می پوشاند.
در
تاریخ ازرقی به نقل از عطا روایت شده که گفت: از رسول خداصلی
الله علیه
و آله پرسیدند: آیا بر رکن یمانی زیاد دست بگذاریم؟ فرمود: هر بار که به کنار آن آمدم، جبرئیل علیه السلام را دیدم که ایستاده
و برای کسی که بر آن دست بگذارد، آمرزش می طلبد.
پیامبر صلی
الله علیه
و آله از میان ارکان چهار گانه کعبه تنها دور رکن را استلام می فرمود؛ یکی رکن حجرالاسود
و دیگری رکن یمانی. از سوی دیگر رسول خدا صلی
الله علیه
و آله با رکن یمانی چهار عمل انجام می داد:
یکی این که آن را استلام می فرمود،
دیگر آنکه آن را می بوسید،
سوم این که دست خود را بعد از استلام می بوسید
و چهارم این که صورت مبارک خویش را بر این محل قرار می داد.
پر واضح است که اینگونه اعمال نشان از اسرار ژرف رکن یمانی دارد که عبارتند از:
رکن یمانی محل نزول
ملائکه خدا بخصوص جبرئیل امین است.
از پیامبر گرامی صلی
الله علیه
و آله نقل شده که ایشان فرمود: «
خداوند هفتاد فرشته را در اینجا گمارده است تا این که هر کس در این محل دعا کند، آنها آمین گویند». از امام صادق علیه السلام هم
حدیث مشابهی در این زمینه نقل شده است.
فرشته‌ای که عهده دار شنیدن راز
و نیازهای بندگان در زمین است، در رکن یمانی قرار دارد تا برای دعاهای آنان طلب اجابت کند.
رکن یمانی دری از درهای بهشت است. این باب از روزی که کعبه ساخته شد گشوده شد
و هنوز بسته نشده است.
اما در حدیثی دیگر باب رکن یمانی باب
اهل بیت علیه السلاممعرفی شده است. صادق اهل
بیت علیهم السلام فرمود: «رکن یمانی در ماست که از این در وارد بهشت می شویم».
الحج
و العمره فی الکتاب
و السنه
شفاء الغرام باخبار البلد الحرام
التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم یا ترجمه فارسی آن با نام کعبه
و مسجد الحرام در گذر
تاریخآثار اسلامی مکه
و مکدینه
تاریخ و آثار اسلامی مکه
و مدینه
اسرار عرفانی حج.
•
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«رکن یمانی». •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
