رکس (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رَكْس (به فتح راء و سکون کاف) از
واژگان نهج البلاغه به معنای سرنگون كردن، وارونه كردن است.
سه مورد از اين ماده در
نهج البلاغه آمده است.
رَكْس به معنای سرنگون كردن، وارونه كردن است.
«رَكَسَ الشيءَ رَكْساً: ردَّهُ مقلوباً و قلب اولهُ على اخرهِ»
به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) چون شنيد عده‌اى از اهل كوفه به طرف
خوارج رفته‌اند فرمود:
«فَحَسْبُهُمْ بِخُروجِهمْ مِنَ الْهُدى، وَ ارْتِكاسِهِمْ في الضَّلال وَ الْعَمى، وَ صَدِّهِمْ عَنِ الْحَقّ، وَ جِماحِهمْ في التِيهِ» یعنی: «بس است براى آن‌ها خروجشان از هدايت و وارونه شدنشان در گمراهى و كورى و اعراضشان از
حق و سركشى‌شان در
ضلالت.»
(شرح‌های خطبه:
) باء در «بخروجهم» زايد است.
درباره
معاویه فرموده:
«سَأَجْهَدُ في أَنْ أُطَهِّرَ الاَْرضَ مِنْ هذا الشَّخْصِ الْمَعْكُوسِ، وَ الْجِسْمِ الْمَرْكُوسِ، حَتّى تَخْرُجَ الْمَدَرَةُ مِنْ بَيْنِ حَبِّ الْحَصيدِ» یعنی: «و حتما تلاش خواهم كرد تا زمين را از اين شخص عوض شده و از اين جسم وارونه پاک كنم، تا كلوخ‌ريزه‌ها از ميان دانه درو شده خارج شود.»
(شرح‌های نامه:
) وصف معكوس و مركوس، در بيان خارج شدن معاويه از انسانيت و ارزش است.
درباره اهل صفين به بلاد مسلمين نوشت:
«وَ مَنْ لَجَّ وَ تَمَادى فَهُوَ الرّاكِسُ الَّذِي رانَ اللهُ عَلى قَلْبِهِ» یعنی: (و كسى كه لجاجت كند و پافشارى نمايد معلوم گردد، پيمان شكنى است كه
خدا پرده بر قلبش افكنده و بدبختى حكومت خودكامگان بر سر او سايه انداخته است.)
(شرح‌های نامه:
)
سه مورد از اين ماده در نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «رکس»، ج۱، ص۴۶۵-۴۶۶.
