روض الأخیار المنتخب من ربیع الأبرار (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب روض الاخیار المنتخب من ربیع الابرار نوشته
ابن خطیب، جزء نوشته‌های ادبی است که به
فرهنگ عمومی می‌پردازد ؛ این کتاب به
زبان عربی نگاشته شده است.
ابن القاسم
الاماسی (۸۶۴- ۹۴۰ ق) گاهی به ابن خطیب و زمانی به اماسی و نیز ابن قاسم مشهور گشته است. وی محیی الدین محمد بن خطیب قاسم بن یعقوب بن احمد الاماسی
حنفی است.
انتساب مؤلف به اماسی بخاطر زادگاه وی در شهری از شهرهای
روم به نام اماسیة است. وی در همین
شهر در محضر پدرش و برخی دانشمندان نخبه عصر چون
علامه علی طوسی و
مولی خضر بک به
تحصیل علوم اشتغال ورزید تا اینکه در ۱۶ سالگی از قرائت
اصول و
فروع فراغت یافت. این خود نشانگر
نبوغ و
استعداد وی در تحصیل دانشهای مختلف است.
شهرت و فضل اماسی به قدری بالا رفت که به عنوان مدرس در یکی مدارس هشتگانه مشهور در
قسطنطنیه منصوب شد و تا آخر عمر در همین منصب باقی ماند تا اینکه به سال ۹۴۰ ق در شهر «
ادرنة » بدرود حیات گفت. اماسی عالمی شایسته بود که در تمام طول زندگی خویش به تحصیل علم و
تعلیم آن و نیز
عبادت پرداخت. وی فردی آزاداندیش و در محاورات دارای قوت بود و این ویژگی‌ها او را برتر از بسیاری علمای معاصرش قرار می‌داد. مشهور است که اماسی شخصیتی منیع الطبع داشت از این رو به هیچ یک از وزرا و سلاطین تقرب نجست و همیشه به شاگردانش می‌گفت: ما مخدوم هستیم و آنان خادمان ما.
هوش و استعداد ابن خطیب از او فردی آگاه به
حدیث نبوی ، ماهر در
قرائات و
تفسیر ،
تاریخ ، آگاه از
علوم غریبه و... ساخته بود. وی دارای تالیفات بسیاری است که بیشتر آنها حاشیه‌هایی است که بر شرح بعضی از کتابها نوشته و یا رساله‌ها و تعلیقاتی در موضوعات مختلف است. از نوشته‌های وی غیر از همین کتاب «روض الاخیار» چیزی به طبع نرسیده است، اما سایر نوشته‌های وی برخی مفقود و برخی دیگر بصورت مخطوط در کتابخانه‌های دنیا نگهداری می‌شود. از جمله:
انباء الاصطفاء فی حق آباء المصطفی ،
تحفة العشاق ،
رسالة فی الرؤیة و الکلام ،
رسالة فی فضل الجهاد ،
رسالة فی مختارات العلم و...
عنوان کامل این کتاب «روض الاخیار المنتخب من ربیع الابرار» است. عنوان کتاب به مضمون و محتوای آن
دلالت می‌کند.
اماسی مطالب این کتاب را از کتاب حجیم
زمخشری که
ربیع الابرار نام دارد، گزینش نموده است. مؤلف خود می‌گوید: از فوائد و فرائد کتاب زمخشری آنچه را به نظرم پسندیده آمد- با
رعایت اختصار و در نظر گرفتن حوصله خواننده- گزینش کرده و از نوشته‌های سایر ادیبان و نیز آنچه از دانشمندان فاضل از قبیل
حکمت ، حکایات لطیف و عبارات شنیدم، بدان افزودم. این کتاب جزء نوشته‌های ادبی که به
فرهنگ عمومی می‌پردازد به حساب می‌آید که در قدیم به نام «
علم المحاضرات » نامیده می‌شد. این عنوان بر کتابهایی اطلاق می‌شود که به موضوع
ادبیات ،
شعر و
نثر پرداخته و سعی در افزایش آگاهی خواننده نسبت به موضوعات مختلف و علومی که عربها و مسلمانان نسبت به آنان شناخت دارند، دارند. کتابهایی چون
الاغانی ،
العقد الفرید و
عیون الاخبار . کتاب روض الاخیار چون سفره‌ای گسترده است که هر کس به فراخور حال و ذوق و نیاز خویش می‌تواند از آن توشه برگیرد چرا که در آن در کنار
آیات قرآنی و
احادیث نبوی ، اشعار و نثرهای برگزیده، حکمت‌ها، رسائل و... به وفور یافت می‌شود. اماسی کتاب را به ۵۰ روضه تقسیم کرده که در واقع روضه‌های آن همان ابواب و فصول هستند. هر کدام از این روضه‌ها به تناسب مطالبی که در خود گنجانده‌اند دارای عنوانی طولانی یا کوتاه می‌باشند.
از جمله ایرادات وارد بر این کتاب می‌توان به بی پردگی برخی مطالب که با
آداب زمانه ما مناسبت ندارد اشاره کرد. با اینکه هیچ ضرورتی نداشت چنین مطالبی را در لابلای کتاب بگنجاند چرا که هیچ فایده و ثمره‌ای بر نشر و توزیع چنین مطالبی مترتب نیست زیرا هر سخن جایی و هر نکته مقامی دارد. البته مواردی این چنین بسیار کم در این کتاب مشاهده می‌شود. به هر ترتیب کتاب به گونه ایست که خواننده از تلاش و وقتی که مؤلف برای فراهم آوردن مطالب آن صرف کرده است شگفت زده می‌شود و این است چیزی که این کتاب را ارزشمند می‌سازد به نحوی که امروزه نادر الوجود گشته است.
۱. چاپ بولاق
مصر در سال ۱۲۸۰ ق، دارای ۲۹۰ صفحه.
۲. چاپ مطبعة میمنیة در مصر در
شعبان ۱۳۰۷ ق و دارای ۲۵۶ صفحه.
۳. چاپ در مصر به سال ۱۲۷۹ ق و سال ۱۲۹۲...
نسخه موجود در برنامه توسط محمود فاخوری تصحیح شده و ایشان بر آن تعلیقه زده است. این نسخه توسط دار القلم العربی
حلب سوریه در
سال ۱۴۲۳ ق به چاپ رسیده است.
نرم افزار كتابخانه تراث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
