روشهای تاویل قرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
روشهای تاویل قرآن تالیف دکتر محمد کاظم شاکر کتاب پیرامون
روشهای تاویل قرآن به رشته تحریر در آمده است.
مؤلف که یکی از
قرآن پژوهان معاصر می‌باشد و در زمینه
علوم قرآن تالیفات فراوانی دارد، در این کتاب مساله تاویل را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داده است. وی در فصل اول کتاب پس از تعریف
تاویل به سیر تحول آن در آیات و روایات پرداخته و
رابطه بین تاویل و تفسیر را شرح می‌دهد. در فصل دوم به توضیح معنای تاویل،
تنزیل و
تفسیر در اخبار پرداخته رابطه بین این واژه‌ها را بررسی می‌کند. در فصل سوم عوامل مؤثر در فهم تاویل قرآن را بیان و آگاهان به تاویل که پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم -و
ائمه -علیه‌السّلام- می‌باشند، را ذکر می‌نماید. در فصل چهارم مساله
جری و تطبیق قرآن بر
اهل بیت -علیه‌السّلام- را مورد بررسی قرار داده اخباری که در
روایات تفسیری وجود دارد دسته بندی نموده می‌گوید
تطبیق دو قسم است
تطبیق صحیح و
مقبول و
تطبیق باطل و
غیر مقبول و درباره هر کدام روایاتی را ذکر می‌نماید. در فصل پنجم
تاویل قرآن در مذهب
باطنیه را شرح داده نمونه‌های از تاویلات آنان را ذکر و در پایان دیدگاه آنان را نقد و بررسی می‌کند. در حقیقت مطالب کتاب را می‌توان به دو قسمت بحث مفهومی و مصداقی تقسیم نمود یعنی در ابتدا مفهوم تاویل شرح داده شده و در ادامه مصادیق تاویل را بررسی نموده‌اند و با استفاده از آیات و روایات روش تاویل را نیز شرح داده‌اند. وی برای فهم تاویل قرآن شرائطی را قائل است و می‌گوید تا دانش‌های لازم برای تاویل قرآن وجود نداشته باشد نمی‌توان قرآن را تاویل نمود و از آنجا که
پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم- و امامان -علیهم‌السّلام -دارای دانش لازم برای
تاویل قرآن می‌باشند، لذا تاویل تمام قرآن اختصاص به آنها دارد، گر چه انسانهای دیگر نسبت به علومی که دارند می‌توانند از دانش تاویل قرآن بهره مند باشند، ولی تاویل آنها ناقص می‌باشد.
وی
مصحف حضرت علی -علیه‌السّلام- را یکی از منابع مهم تاویل قرآن می‌داند که توسط
ائمه -علیه‌السّلام- تاویلاتی از آن پیرامون قرآن نقل شده است.
کتاب دارای یک مقدمه و شش فصل است که فهرست موضوعات آن به قرار زیر است:
کلیات شامل سه بخش
بخش اول: تاویل در لغت و اصطلاح شامل:
سیر تحول در معنای
تاویل ، و
رابطه بین تاویل و تفسیر در نظر علمای لغت،
تفسیر و
علوم قرآن .
بخش دوم: تاویل در قرآن و تاویل قرآن شامل: نظر
ابن تیمیه درباره
تاویل ، معانی مختلف تاویل و رابطه بین آنها، معنای تاویل در نزد بزرگان سلف،
تاویل قرآن ،
فرق بین تفسیر و تاویل ، نظر
علامه طباطبائی درباره تاویل، ماهیت و حقیقت تاویل، و
رابطه تاویل با الفاظ و آیات .
بخش سوم: گروهها و سبک‌های تاویلی در میان مسلمانان شامل: جریان‌های تاویلی، عوامل مهم در پدید آوردن جریان‌های تاویلی، انواع تاویل از نظر سبک و روش، محور تاویلات، گروههای مهم تاویلی، و
شیعه و تاویل قرآن .
معناشناسی «
تاویل قرآن »
در متون اسلامی شامل سه بخش:
بخش اول: معناشناسی
تنزیل ،
تاویل و
تفسیر در اخبار .
بخش دوم: معناشناسی ظاهر و باطن قرآن در اخبار شامل: روایات ظاهر و باطن منقول از طرق
شیعه و
اهل سنت ، مضامین مجموعه روایات ظاهر و باطن، مراد از ظاهر و باطن، و وحدت یا تعدد ظاهر و باطن در قرآن.
بخش سوم: سیر تنزیل و تاویل قرآن.
دانش تاویل و آگاهان به آن در متون اسلامی شامل دو بخش.
بخش اول:
عوامل مؤثر در فهم تاویل قرآن .
بخش دوم:
آگاهان به تاویل قرآن .
جری و تطبیق قرآن بر
اهل بیت -علیه‌السّلام - و مخالفانشان در روایات تفسیری
شامل سه بخش :
بخش اول:
ادله تطبیق قرآن بر اهل بیت -علیه‌السّلام- شامل: اخبار خبری، اخبار مربوط به بخش‌های قرآن، اخبار ظاهر و باطن قرآن، و دلیل عقلائی.
بخش دوم:
تطبیق صحیح و
مقبول .
بخش سوم:
تطبیق باطل.
تاویل قرآن در مذهب باطنیه شامل چهار بخش.
بخش اول:
باطنیه و عقاید آن.
بخش دوم: نظرات باطنیه درباره تاویل و باطن قرآن.
بخش سوم: نمونه‌هایی از تاویلات باطنیه.
بخش چهارم: تحلیل و نقد تفکر و تاویلات باطنیه.
تاویل در فقه و اصول شامل چهار بخش.
بخش اول: معنای
تاویل و
تفسیر در
اصول فقه.
بخش دوم: الفاظ تاویل پذیر و الفاظ تاویل ناپذیر.
بخش سوم: اقسام تاویل.
بخش چهارم: تحلیلی در ماهیت تاویل اصولی و عوامل مؤثر در آن.
۱- در بخش سوم از فصل چهارم: از
تطبیق باطل بحث می‌کند و می‌گوید در
تفاسیر روایی ، احادیثی وجود دارد که گذشته از ضعف سند، متن آنها با اصول و قواعد عقلی و نقلی مخالف است.
۲- در همین بخش نقش
غلات را در جعل روایات تفسیری توضیح داده، موضع گیری
اهل بیت -علیه‌السّلام- را در برابر آنان شرح می‌دهد
۳- در بخش دوم از فصل دوم: مجموعه روایات ظاهر و باطن قرآن را که از طریق
شیعه و
اهل سنت نقل شده را در چند جمله خلاصه نموده که عبارتند از: قرآن ظاهر و باطن و حد و مطلع دارد، هر حرف از آن ظاهر و باطن دارد و هر آیه ظاهر و باطن دارد، آنگاه به شرح هر کدام پرداخته است.
۴- در بخش اول از فصل اول: پس از ذکر اقوال اهل لغت در خصوص معنای
تاویل ، نتیجه می‌گیرد که تاویل دارای چهار معنا: مرجع و عاقبت، سیاست، تفسیر و انتقال از معنای ظاهری به معنای غیر ظاهر، می‌باشد.
۵- در بخش سوم از فصل اول: عوامل مهم در پدید آمدن جریان‌های تاویلی مورد بررسی قرار گرفته‌اند، که پس از بررسی آنها دیدگاه مفسران در پیدایش این عوامل ذکر شده است.
۶- در بخش سوم از فصل دوم: سیر تنزیل و تاویل قرآن را شرح، آنگاه به بیان تفاوت میان ظاهر و باطن قرآن با کلامهای دیگر پرداخته است.
۷- در بخش اول از فصل سوم: عوامل مؤثر در فهم تاویل قرآن توضیح داده شده‌اند که عبارتند از: آشنایی با زبان و سبک قرآن، فهم عمیق و قوه تشخیص،
قلب سلیم ، و دانش استوار و محکم.
۸- در بخش دوم از فصل سوم: آگاهان به تاویل را به دو دسته:
آگاهان به تمام تاویل و آگاهان به بخشی از تاویل، تقسیم نموده می‌گوید
پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم- و امامان معصوم -علیه‌السّلام- بعد از خداوند تنها کسانی هستند که شایسته تاویل تمام قرآن می‌باشند.
کتاب یک جلد، متن آن فارسی، دارای ۳۲۰ صفحه می‌باشد که مشخصات آن به قرار زیر است: ۱- کاغذ: معمولی ۲- چاپ: کامپیوتری ۳- جلد: شومیز ۴- نوبت چاپ: اول ۵- تاریخ انتشار: سال ۱۳۷۶ ۶- تیراژ: ۲۵۰۰ نسخه ۷- دارای فهرست: الف: منابع فارسی ب: منابع عربی ج: موضوعات کتاب ۸- ناشر: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ۹- نام کتاب: روشهای تاویل قرآن ۱۰- نام مؤلف: محمد کاظم شاگر
نرم افزار مشکاة الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
