روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«روش شیخ طوسی در
تفسیر تبیان» تالیف آقای اکبر ایرانی قمی و به
زبان فارسی است.
نویسنده در کتاب روش شیخ طوسی در
تفسیر تبیان به بررسی و توضیح روش شیخ طوسی،
ابو جعفر محمد بن حسن بن علی الطوسی معروف به
شیخ الطائفه از عالمان شیعی
قرن چهارم هجری در
تفسیر شریف «التبیان» پرداخته است. مؤلف ابتدا به معرفی شخصیت شیخ طوسی و دیدگاه دانشمندان درباره او پرداخته و ابعاد علمی این شخصیت بزرگ را توضیح می‌دهد. پس از آن چشم انداز سیاسی و اجتماعی
قرن پنجم هجری تصویر و فضای فکری و
مذهبی این عصر تشریح می‌شود.
در ادامه نویسنده به معرفی تبیان و زمان و شرایطی که این کتاب در آن نگاشته شد و نیز نسخه‌های آن اشاره و دیدگاه عالمان را درباره آن بیان می‌کند. منابعی که شیخ در نگارش این
تفسیر و روش فراگیر خود از آنها بهره جسته، عمدتا منابع کلامی است و اقوال و احادیث معصومان -علیهم‌السّلام - نیز به عنوان یکی از مهمترین منابع
تفسیری و فقهی تبیان به شمار می‌رود.
در بخش بعدی، روش شیخ در طرح مباحث
تفسیری که روشی است فراگیر مطرح و مورد بررسی قرار می‌گیرد. اهمیت تفسیرنگاری نزد شیخ طوسی و بررسی شیوه‌های
تفسیری و دیدگاه شیخ درباره آنها، نگرشی به برخی
مذاهب تفسیری و اشکال آنها نظیر روش عرفا، روش فلاسفه، روش متکلمان و دیدگاه علمی در
تفسیر قرآن، بررسی جایگاه نقل در
تفسیر شریف تبیان و روش شیخ در طرح آیات الاحکام و زمینه‌های بهره گیری از روایات معصومین -علیه‌السّلام - در تبیان و ملاک پذیرش روایات
تفسیری از دیدگاه شیخ، دیدگاه شیخ درباره
تفسیر قرآن به
سنت صحابه و
تابعین و ویژگی‌های
تفاسیر متاخرین از نظرگاه شیخ از جمله مباحثی است که در این بخش مطرح می‌شود.
در آخرین بخش کتاب، جایگاه مباحث کلامی در تبیان مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و دیدگاه شیخ درباره
محکمات و
متشابهات بیان و
مذاهب کلامی درباره آیات متشابهات تبیین می‌گردد. در ادامه نمونه‌هایی از
تفسیر آیات متشابه در تبیان ارائه می‌شود. ترسیم سیمای کلامی تبیان که در رد اقوال
اشاعره و یا
جرح و
تعدیل آراء
معتزله و نیز اثبات و تایید نظریات
امامیه ، در جای جای تبیان مشهود است نیز در این بخش صورت می‌پذیرد. نویسنده در این بخش به بیان شیوه طرح مباحث کلامی در تبیان پرداخته و شاخصهای
تفسیر کلامی در تبیان را بیان می‌کند. در نهایت هم به عنوان بحث تکمیلی، آراء کلامی شیخ طوسی در تبیان مورد بررسی قرار می‌گیرد.
کتاب مشتمل بر یک پیشگفتار از نویسنده و مقدمه‌ای از ایشان در معرفی شخصیت
شیخ طوسی ، چشم انداز سیاسی-
مذهبی قرن چهارم و پنجم هجری و چهار بخش ذیل می‌باشد:
کتاب به شناسایی تبیان و منابع
تفسیر اشاره دارد و در دو فصل جداگانه به این دو موضوع پرداخته است.
روش
مفسر در طرح
علوم قرآنی نام دارد که فصل اول آن روش
مفسر در طرح مباحث
تفسیری، فصل دوم شیوه‌های
تفسیری و دیدگاه شیخ و فصل سوم
مذاهب تفسیری است.
کتاب به جایگاه نقل در تبیان اختصاص یافته و در فصل اول به «
تفسیر قرآن به سنت »، فصل دوم «صحابه و تابعان» و فصل سوم به «
شیخ طوسی و متاخران» اشاراتی دارد. و در نهایت
بخش چهارم «جایگاه مباحث کلامی در تبیان» نام دارد و عناوین سه فصل آن عبارتند از: متکلمین و
متشابهات قرآن ، سیمای کلامی تبیان و آراء کلامی شیخ طوسی در تبیان (بحث تکمیلی).
در آخر کتاب نیز فهرستهای مختلفی ارائه گردیده است: فهرست منابع، و فهارس اعلام (آیات، احادیث، اعلام، کتب، اماکن و اشعار). در پایان هر فصل هم پاورقی‌های مرتبط با مطالب فصل آمده است. فهرست مطالب کتاب نیز در ابتدای کتاب درج شده است. در آغاز کتاب تقریظی از استاد دکتر سید محمد باقر حجتی به چشم می‌خورد که این کتاب را از میان دهها رساله کارشناسی ارشد کم نظیر و دارای مزایای فراوانی از جمله شیوایی، نظم منطقی و مستند بودن جزءبه جزء آن به مآخذ معتبر، دانسته‌اند.
نویسنده کتاب آقای اکبر ایرانی قمی است. چاپ نخست این کتاب در قطع وزیری با جلد شومیز در ۲۳۸ صفحه در سال ۱۳۷۱ شمسی از سوی «سازمان تبلیغات اسلامی» منتشر شده است.
نرم افزار مشکاة الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
