روش تفسیر قرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«روش تفسیر قرآن» نوشته آقای
محمود رجبی کتابی است که مهمترین محورهای
روش تفسیر را داراست.
«روش تفسیر قرآن» نوشته آقای
محمود رجبی کتابی است که مهمترین محورهای روش تفسیر؛ یعنی قواعد
تفسیر ، منابع تفسیر، علوم مورد نیاز در تفسیر و شرایط مفسر را داراست.
قواعد تفسیر به ضوابط کلی‌ای اطلاق می‌شود که مفسر در تلاش تفسیری خویش باید آن را رعایت کند و در چارچوب آن به تفسیر بپردازد. منابع تفسیر اسناد و مدارکی است که حاوی داده‌هایی مربوط به موضوعی از موضوعات مطرح شده در آیات است و آگاهی از آن در فهم بهتر آیات اثرگذار است. علوم مورد نیاز به منظومه‌های معرفتی خاصی اشاره دارد که در بر دارنده قواعد و معیارهای ارزیابی منابع و داده‌های دریافت شده از آنهاست.
شرایط مفسر ناظر به توانمندیهای فکری و روحی و مهارتها و دیگر ویژگی‌هایی است که مفسر قرآن باید از آنها برخوردار باشد. محورهای پنج گانه یاد شده در هفده درس تنظیم شده است: سه درس نخست، که محور اول را پوشش می‌دهند «مفهوم شناسی تفسیر،
بطن و
تاویل »، «تفاوت و تمایز تفسیر با بطن و تاویل»، «علل نیازمندی به تفسیر» و «امکان و جواز تفسیر» را مورد بررسی قرار می‌دهند.
پس از آن از لزوم شناخت قرائت واقعی قرآن که یکی از مبادی
قواعد تفسیری است سخن به میان آمده است. درسهای چهارم تا یازدهم که به پنج قاعده اساسی در تفسیر قرآن یعنی «توجه به مفاهیم کلمات در زمان
نزول »، «در نظر گرفتن قواعد ادبیات عرب»، «مد نظر قرار دادن مجموعه قرائن»، «مبنا قرار دادن علم و علمی» و «در نظر گرفتن انواع دلالتها» می‌پردازد به محور دوم اختصاص دارد. قواعد یاد شده، ده‌ها قاعده فرعی دیگر درون خود دارند.
در پایان بحث از قواعد تفسیر به تذکاری مهم پرداخته شده که همان پرهیز از پرداختن به معانی بطنی به عنوان تفسیر است. درسهای دوازدهم تا سیزدهم، که سومین محور است، به منابع تفسیر اختصاص یافته و در آن از «قرآن»، «منابع روایی»، «منابع لغوی»، «منابع تاریخی»، «داده‌های نقلی» و «دستاوردهای تجربی» به عنوان مهمترین منابع تفسیر سخن به میان آمده است.
محور پنجم که علوم مورد نیاز مفسر است در درسهای چهاردهم تا شانزدهم مطرح شده و
علوم ادبی ،
علوم بلاغی ،
علوم قرآنی ،
علم کلام ، علم
اصول فقه و... را مورد بررسی قرار می‌دهد.
سرانجام در بخش پایانی کتاب، شرایط مفسر مورد توجه قرار گرفته و درباره استعدادها و آمادگی‌های ذاتی، بینش‌ها و شناختها، مهارتها، حالتها و روحیه‌ها و رفتارهای مفسر که در فهم آیات اثر می‌گذارد، بحث و بررسی شده است.
کتاب دارای یک مقدمه و مشتمل بر هفده درس می‌باشد. در پایان هردرس چکیده مطالب، خودآزمایی و منابعی برای مطالعه بیشتر ارائه شده است.
درس اول:
تفسیر و
تاویل .
درس دوم: امکان و جواز تفسیر.
درس سوم: شناخت قرائت واقعی قرآن.
درس چهارم: توجه به مفاهیم کلمات در زمان نزول.
درس پنجم: نقش قواعد ادبیات عرب در تفسیر.
درس ششم: سیاق، که به بررسی انواع سیاق، شرایط محقق سیاق، راه‌های شناخت سیاق و سیاق سوره‌ها می‌پردازد.
درس هفتم: قرائن پیوسته غیر لفظی فضای نزول.
درس هشتم: قرائن پیوسته غیر لفظی فضای سخن.
درس نهم: قرائن ناپیوسته: قرآن، روایات و مسلمات دینی.
درس دهم: مبنا قرار دادن «
علم » و «علمی».
درس یازدهم: در نظر گرفتن انواع دلالتها.
درس دوازدهم و سیزدهم: منابع تفسیر.
درس چهاردهم تا شانزدهم: علوم مورد نیاز مفسر.
درس هفدهم: شرایط مفسر.
در پایان، منابع و مآخذ کتاب در اختیار خواننده قرار داده شده است.
این کتاب قرآن پژوهان را با شیوه درست و دقیق و روزآمد فهم
قرآن آشنا می‌سازد و تلاش تفسیری قرآن پژوهان بزرگ را کالبدشکافی و تحلیل می‌کند و بر درستی آن دلیل می‌آورد. همچنین لغزشگاهها و نقاط ضعف تلاشهای تفسیری را روشن نموده و راهکارهای شناسایی مغلطه کاریهای تحریف گران آموزه‌های این کتاب آسمانی را نمایان می‌سازد.
این کتاب به قلم آقای
محمود رجبی نگاشته شده و در قطع وزیری با جلد شومیز در ۳۱۷ صفحه به عنوان چهارمین جلد از مجموعه‌ای قرآنی توسط موسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه برای اولین بار در سال ۱۳۸۳ شمسی منتشر شده است.
نرم افزار مشکاة الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
