روزنامه خاطرات سید محمد کمره‌ای (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«روزنامه خاطرات سید محمد
کمره‌ای» تالیف
محمدجواد مرادی نیا در دو جلد به بررسی
تاریخ سیاسی
ایران از
سال ۱۲۹۵ و برآمدن دولت وثوق الدوله تا دو ماه قبل از کودتای ۱۲۹۹ رضا شاه، یعنی پنج سال تعیین کننده در
تاریخ ایران اختصاص می‌یابد.
با مقدمه‌ای از محمدجواد مرادی نیا شروع می‌گردد و کتاب طی دو بخش، به مسائلی چون، بر آمدن
دولت وثوق الدوله و بخش مقدمات کودتای سوم
اسفند می‌پردازد.
در این مجموعه می‌خوانیم که
سیدمحمد کمره‌ای از
رجال صدر مشروطه بود. تا سن چهل سالگی به آموختن
فقه اشتغال داشت و سپس بر
اثر گرفتاری‌های اداری حوزه را
ترک کرد.
وی از موسسین حزب دموکرات در کنار
سیدجمال‌الدین واعظ اصفهانی ،
صور اسرافیل ،
علی اکبر دهخدا و... بود. کتاب مذکور حاوی خاطرات روزانه وی در شرایط حساس اوان شکل گیری و فروپاشی احزاب و دولتهای متعدد است.
در
تاریخ معاصر ایران یکی از مقاطع معهم و مبهم، دوره
فتح تهران توسط مشروطه خواهان تا روی کارآمدن رضاخان است. در آن دوران تعدد و تنوع جریانهای سیاسی داخلی و حضور فعال و بی قید و شرط قدرتهای خارجی در صحنه
سیاست ایران برای تامین هرچه بیشتر منافع دولتهای متبوع خود، افول و اضمحلال
قدرت سلطنت مستند قاجاریه از یک طرف و ناکار آمدی مشروطیت از طرف دیگر عرصه را برای آشفته‌تر کردن اوضاع مهیا نموده، قحطی، گرسنگی شورش، ناامنی، و غیره از خصایص این دوره تیره است. بررسی مقطع
تاریخ ایران به جهت عوامل فوق از سخترین پژوهشهای تاریخی به حساب می‌آید.
خاطرات برخی افراد موثر در حوادث برای ترسیم تصویری روشن از وقایع آن
زمان ، کاربرد اساسی دارد. یکی از خاطرات جالب و منحصر به فردی که نویسنده در آن به صورت روزشمار و روزانه با
دقت و موشکافی خاصی به گزارش دیده‌ها و شینده‌های حساس پرداخته، روزنامه خاطرات سید محمد
کمره‌ای است. آنچه بر اهمیت این خاطرات افزوده، حضور فعال و موثر شخص راوی در جریانهای سیاسی آن مقطع است. جلد اول روزانه، از
اردبیهشت سال ۱۲۹۶ تا
بهمن ۱۲۹۷ ه. ش و جلد دوم روزشمار حوادث از اسفند ۱۲۹۷ تا آذر سال ۱۲۹۹ را در برمی گیرد. پیوستهای گوناگون، تعدادی
سند و عکس و سرانجام فهرست مفصل
اعلام ، پایان این کتاب را تشکیل می‌دهد. فهرست اعلام کتاب نیز توسط پژوهشگر توانا آقای
محمودطاهر احمدی ، از کارشناسان زبده سازمان
اسناد ملی تهیه شده است.
کوشش گر این مجموعه آقای محمد جواد مرادی نیا، خاطرات فوق را از ۲۹ دفتر یادداشت روزانه باقی مانده از سید محمد
کمره‌ای برای چاپ آماده نموده است. خاطراتی که به جهت دقت ثبت خودث و
رعایت انصاف، ارزش فراوان دارد.
آشنایی و آگاهی از نقش سید محمد
کمره‌ای داماد
عمه امام خمینی دراین برهه خطرناک به روشن نمودن بخشی از تاریخ معاصر ایران کمک می‌نماید، به ویژه که او در بحرانی‌ترین مقطع تاریخ ایران از نزدیک دستی بر
آتش حوادث داشته است.
در خاطرات روز شمار سید محمد
کمره‌ای علاوه بر موضوعات متنوع سیاسی آن ایام و حتی برخی مسایل شخصی از بیشتر رجال سیاسی فعال این مقطع مطالب جالب توجهی نقل شده است که در منابع دیگر دیده نمی‌شود. خاطراتی از رجالی چون
آیت‌الله مدرس ، دکترمصدق،
ملک الشعرای بهار ،
میرزا کوچک خان ،
شیخ محمد خیابانی ،
علی اکبر دهخدا ،
فرخی یزدی و... این خاطرات را می‌توان فرهنگ رجال سیاسی فعال این دوراه به حساب آورد.
موضوعاتی که دراین خاطرات فراروی محققان و پژوهشگران تاریخ معاصر گسترده شده، شامل موارد زیر است:
اشاره به نقش خارجی‌ها به ویژه انگلیس درتشکیل کابینه‌های دولت ایران، شرح مصائب ملت ایران در خلال سالهای جنگ جهانی اول و پس از آن، نحوه انتصاب مسئولان دولتی و حکومتی پس از مشروطه، دسته بندی فراوان با
هدف سهیم شدن در
قدرت ، احزاب مختلف به ویژه حزب دمکرات و جناح‌های تشکیل دهنده و ضد آن تشکل، ماجرای کمیته مجازات و اعضای زندانی و معدوم آن، قرارداد ۱۹۱۹ م و جریانهای مخالف آن، شکوه و
شکایت از اوضاع بد روزگار، تلاش فراوان برای به زیر کشیدن وثوق الدوله از نخست وزیری و ماجرای
جنگل و قیام شیخ محمد خیابانی و جلسات لژ بیداری....
از نکات جالب توجه حیات سیاسی سید محمد
کمره‌ای یکی انعقاد مجلس ترحیم برای شیخ محمد خیابانی پس از
قتل او است که با ممانعت دولت مشیر الدوله مواجه می‌شود، دیگری برگزاری مراسم ترحیم برای آیت‌الله سید حسن مدرس در منزل خود و ممانعت شهربانی از ورود مردم به آن مجلس ترحیم در
سال ۱۳۱۶ ش است.
فهرست مطالب کتاب در ابتدای آن ذکر شده است. در پایان جلد دوم کتاب فهرستی از اعلام به همراه چند تصویر از شخصیتها مطرح شده است.
نرم افزار تاریخ اسلامی ایران، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
