رسوخ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رُسوخ (به ضم راء و سین) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
ثبات است.
همچنین رسوخ به معنی کم شدن آمده است.
از این لفظ شش مورد در «
نهج البلاغه» به کا رفته است.
رُسوخ به معنی ثبات است.
«رَسَخَ الشیءُ رُسوخاً: ثبت فی موضعهِ»
راغب در
مفردات گوید: رسوخ ثبات شی‌ء است ثباتی محکم. علی هذا راسخون در علم کسانی هستند که در دانش
ریشه دارند و
علم در وجودشان رسوخ کرده و استقرار یافته است.
همچنین رسوخ به معنی کم شدن آمده است.
گویند: «رَسَخَ الغدیرُ: نَشَّ ماؤهُ و اخذ بالنقصان»
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره
مردگان فرموده است:
«وَ قَدِ ارْتَسَخَتْ اَسْماعُهُمْ بِالْهَوامِّ فَاسْتَکَّتْ وَ اکْتَحَلَتْ اَبْصارُهُمْ بِالتُّرابِ فَخَسَفَتْ» «گوش‌های آن‌ها به وسیله خوردن کرم‌ها شروع به کاهش کرده و «کر» شده‌اند و چشم‌هایشان با
خاک سرمه کشیده و فرو رفته‌اند.»
(شرح‌های خطبه:
)
آن حضرت درباره
اهل بیت (علیهم‌السّلام) فرموده:
«اَیْنَ الَّذینَ زَعَموا اَنَّهُمُ الرّاسِخونَ فی الْعِلْمِ دونَنا کَذِباً وَ بَغْیاً عَلَیْنا اَنْ رَفَعَنا اللهُ وَ وَضَعَهُمْ وَ اَعْطانا وَ حَرَمَهُمْ» «کجایند آنان که
گمان کرده‌اند آن‌ها راسخون در علم اسلامند نه ما، بر ما
دروغ گفتند و
حسد کردند چون
خدا ما را بلند کرده و آن‌ها را پایین آورده است.»
(شرح‌های خطبه:
)
کسی به آن حضرت گفت: یا امیرالمؤمنین پروردگار را برای ما طوری توصیف کن که گویا او را با چشم خود می‌بینیم. امام (صلوات‌الله‌علیه) از این سخن به خشم آمد و مردم را در مسجد جمع کرد و در ضمن سخنان خویش که معروف به
خطبه اشباح است فرموده: «ایها السائل آنچه را
قرآن از اوصاف خدا بیان کرده از آن پیروی کن و از نور
هدایت آن کسب نور نما و آنچه
شیطان به فکر تو می‌آورد و در قرآن و کلام
رسول و
امامان نیست علم آن را به خدا واگذار، بدان راسخون در علم کسانی هستند که اقرار به
جهل، آن‌ها را از ورود به
عالم غیب کفایت کرده است و خدا
اعتراف به جهل آن‌ها را، رسوخ در علم نامیده است.»
«وَ اعْلَمْ اَنَّ الرّاسِخینَ فی الْعِلْمِ هُمُ الَّذینَ اَغْناهُمْ عَنِ اقْتِحامِ السُّدَدِ الْمَضْروبَةِ دونَ الْغُیوبِ الاِْقْرارُ بِجُمْلَةِ ما جَهِلوا تَفْسیرَهُ مِنَ الْغیْبِ الْـمَحْجوبِ... وَ سَمَّی تَرْکَهُمُ التَّعَمُّقَ... رُسوخاً» (شرح‌های خطبه:
)
از این سخن معلوم می‌شود که
متشابهات قرآن پیوسته متشابه خواهند ماند، رجوع شود به
سوره آل عمران آیه ۷ در
تفسیر احسن الحدیث.
آن حضرت در جای دیگر فرموده:
«وَ الصُّمُّ الرَّواسِخُ» یعنی «کوه‌های سخت و ثابت.»
(شرح‌های خطبه:
)
از این لفظ شش مورد در «نهج البلاغه» به کار رفته است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «رُسوخ»، ج۱، ص۴۴۶-۴۴۷.
