رساله دلاکیه (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب«رساله دلاکیه» تالیف
محمد کریم بن ابراهیم ، رساله‌ای طبی- روایی است که مؤلف در آن روایاتی را نقل می‌کند که به نحوی از انحاء به مساله
حمام ارتباط پیدا می‌کند.
نویسنده در
سال ۱۲۷۲ ق به خواهش و اصرار کربلائی رضای سلمانی این کتاب جالب را تالیف کرده است. سابقا
دلاک‌ها عهده دار خدمات متنوعی از کیسه کشیدن، تا
ختنه کودکان ،
حجامت و
فصد و غیره بودند. او در این کتاب از آداب
نظافت فردی، آداب حمام،
ناخن گرفتن،
ختنه، حجامت،
فصد ،
زالو انداختن، تیغ زدن، مشت و مال کردن، سر تراشیدن،
دندان کشیدن و آنچه که یک دلاک می‌بایست می‌دانست به زبانی رسا و آسان آورده است.
این رساله مشتمل بر یک مقدمه و چند باب است. در مقدمه: تاریخچه حمام و فوائد و آداب حمام رفتن بیان شده است. در ابواب اول تا پنجم کتاب نیز آداب حمام رفتن و بیرون آمدن از آن، زائل کردن
مو از
بدن ، کیسه کشیدن و سنگ پا به کار بردن و خضاب بیان شده است. در باب ششم شرائط مطلق
خون گرفتن، رگ زدن (
فصد)، حجامت کردن، زالو انداختن، تیغ زدن گوش و خون از بینی جاری کردن بیان شده است. این باب مفصل‌ترین بخش کتاب است. ابواب هفتم تا آخر کتاب در کندن دندان، ناخن چیدن، ختنه کردن و شانه کردن و
عطر به کار بردن است که البته این چهار باب آخر بسیار مختصر است.
در این اثر مطالبی مختلفی پیرامون کشیدن دندان، ختنه و
عقیقه ، شانه کردن و استعمال عطر و مانند آن نقل شده است. نویسنده در آخر کتاب اعتذار آورده است به این که: «اگر چه سؤال از متعلقات دلاکی بود، لکن خواستم بعضی چیزها که مناسبتی به آن دارد و به کار مشتری و سایر مؤمنین می‌آید، آنها هم در این رساله نوشته شود، لهذا بعضی مطالب دیگر هم به رشته تحریر در آمد.»
نکته قابل
ذکر در مورد این رساله آن که بعضی مطالب این رساله دیگر کاربرد ندارد مثل آنچه در مورد ساختمان
حمام نوشته شده، چرا که امروزه حمام‌های کهن همه از بین رفته‌اند و حمام‌های جدید نیز با آنچه مؤلف گفته انطباق ندارد، با این حال بسیاری از آنچه وی به رشته تحریر درآورده است مثل مطالبی که پیرامون
فصد، حجامت، خضاب کردن، گرفتن ناخن و مو، همچنین بسیاری از روایاتی که وی در این رساله نقل می‌کند هنوز قابل استفاده و جالب توجه است، خصوصا این که امروزه بسیاری از آداب شرعی و بهداشتی امور زندگی چندان مورد توجه هم قرار نمی‌گیرد. علاوه بر این، محققین
طب سنتی ،
جامعه شناسان و پژوهش گران مسائل اجتماعی از خواندن این
کتاب بی بهره نخواهند بود.
افست
نسخه خطی این رساله را مؤسسه مطالعات
تاریخ پزشکی،
طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی در
اسفند ماه
سال ۱۳۸۷ ش با مقدمه ای کوتاه به قلم آقای دکتر محمد مهدی اصفهانی پیرامون این رساله و فوائد آن، منتشر کرده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
