رسالة فی تحریم الغناء (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رسالة فی تحریم الغناء تالیف عالم جلیل القدر ملا
محمد باقر بن محمد مؤمن سبزواری قدس سره (۱۰۱۷- ۱۰۹۰) است.
برخی از شرح حال نگاران به رسالۀ تحریم
غنا تالیف محقق
سبزواری تصریح کرده‌اند مثلا
صاحب ریاض می‌نویسد: «و له رسالة فی تحریم الغناء».
و صاحب
روضات الجنات هنگام بر شمردن آثار
سبزواری گوید: «و رسالة فی تحریم الغناء».
در امل الآمل نیز آمده: «و رسالة فی تحریم الغناء».
همچنین صاحب
الذریعة گوید: ... رسالة فی الغناء و هو فی تحریم الغناء، للمولی
محمد باقر بن
محمد مؤمن السبزواری عده الشیخ الحر فی مقدمته الثانیة من تحریر الوسائل
وسائل الشیعة و تحبیر مسائل الشریعة من الکتب الماخوذة عنها.
حضرت حجة الاسلام و المسلمین حاج سید
محمد علی روضاتی دامت افاضاته در شرح حال «میر ابو القاسم کبیر» گوید: «مرحوم حاج میر ابو القاسم کتب و رسائل زیادی به خط زیبای خود استنساخ نموده و نگارنده بعضی از آنها را زیارت کرده است، از جمله «رسالۀ تحریم غناء» تالیف محقق اجل، مولی
محمد باقر
سبزواری رحمه الله...».
این رساله در کشف الاستار نیز معرفی شده است.
بر سیزده نسخۀ خطی از این رساله وقوف یافتیم که در ذیل معرفی می‌شود و تصحیح آن بر اساس پنج نسخه‌ای که ابتدا ذکر می‌شود انجام پذیرفته است.
۱- نسخه‌ای ضمن مجموعه‌ای از رساله‌های متعدد، از استاد حجة الاسلام و المسلمین حاج سید
محمد علی روضاتی دامت افاضاته که استاد روضاتی آن را مقابله کرده است با نسخه‌ای که در آخرش چنین آمده است:
«تم و
الحمد لله علی ید اقل العباد ابو القاسم جعفر بن السید حسین الحسینی الموسوی عفا الله تعالی عن جرائمه و صفح عن معاصیه و مآثمه، و غفر له و لوالدیه و للمؤمنین و المؤمنات فی سادس رجب من سنة ۱۱۵۰ فی رباط آقا میرک من اعمال گلپایگان فی دار اخی الحاج
محمد علی وفقه الله تعالی،
حامدا لله مصلیا علی رسوله و آله الطاهرین».
۲- نسخۀ شمار آیة الله العظمی گلپایگانی]] ، این نسخه تقریبا از نصف، یعنی از «و نقول بعد التنزل عن ذلک کله و کون الامر مشتبها، الذی یلیق باهل الطاعة و التقوی» تا پایان رساله را دارد. و کاتب در خاتمه نوشته است: «کتبه ابن المرحوم
محمد باقر؛
محمد هادی،
حامدا مصلیا مسلما مستغفرا من شعبان ۱۱۳۴».
۳- نسخۀ شمارۀ ۸۸۳۹،
کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی قدس سره (فهرست کتابخانه، ج۲۳، ص۲۷).
۴- نسخۀ شمارۀ ۴۷۸۶ کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی قدس سره (فهرست کتابخانه ج۱۲، ص۳۵۱).
۵- میکرو فیلم شمارۀ ۲/ ۳۶۵۳،
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران .
۶- نسخۀ شمارۀ ۷۹۵
کتابخانه مسجد اعظم قم (فهرست، ص۲۹۹).
۷- نسخۀ شمارۀ ۹/ ۷۳۱
کتابخانه گوهرشاد مشهد (فهرست، ج۲، ص۸۴۴).
۸- نسخۀ شمارۀ ۲/ ۳۳۶۳
کتابخانه شماره ۱ مجلس شورای اسلام ی (فهرست، ج۱۰، ص۸۷۳- ۸۷۴).
۹- نسخۀ شمارۀ ۱۳/ ۸۱۹۰
کتابخانه مدرسه شهید مطهری (سپهسالار سابق) (فهرست، ج۵، ص۲۳۵).
۱۰- نسخه‌ای ضمن مجموعۀ شمارۀ ۶۱۰، «کتابخانۀ صفائی» در
کتابخانه آستانه قدس رضو ی علیه السلام. (فهرست صفائی، ص۲۷۵).
۱۱- نسخۀ شمارۀ ۵/ ۸۹۶،
کتابخانه دانشکده الهیات مشهد (فهرست، ج۲، ص۶۱).
۱۲- نسخۀ
کتابخانه آیة الله سید مهدی لاجوردی در قم.
۱۳- نسخۀ کتابخانۀ دانشگاه لس آنجلس ص۱۱۵، (نشریۀ دانشگاه، ج۱۱، ص۷۱۳).
سبزواری در ابتدای رساله می‌گوید:
دربارۀ
حرمت غنا بین مسلمانان اختلاف نظر وجود دارد ولی حرمت غنا مورد اجماع علمای
امامیه رضوان الله علیهم است بلکه در مکتب
اهل بیت علیهم‌السّلام ظهور حرمت غناء به حدی است که نیاز به توضیح ندارد و این حکم، نظیر
مسح بر رجلین است و بیشتر
صحابه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نیز بر همین عقیده‌اند.
و پس از استدلال به آیاتی چند از
قرآن کریم ، برای اثبات
حرمت غنا ، می‌نویسد: و لیس الغرض الاستدلال بکل واحد من هذه الآیات بل الغرض التایید و اوضح الحجج الاخبار المستفیضة بل المتواترة من طریق العامة و الخاصة.
و در پایان مبحث احادیث می‌گوید: «این مجموعه، غرض ما را تامین می‌کند و ضعف سند یا نارسایی دلالت برخی از روایات ضرری ندارد».
آنگاه به نقل و نقد ادله‌ای می‌پردازد که بر جواز غنا به آنها تمسک شده است و به استدلال گروهی از عامه که معتقد به اباحۀ غنا هستند، پاسخ می‌دهد.
محقق
سبزواری در آغاز این رساله نگاشته است:
در این رساله بیشتر آیات قرآن و اخباری را که از اهل بیت -علیهم‌السّلام -در منع و تحریم غنا و تهدید بر آن رسیده است ذکر کردم، همچنین فروعی چند و خلاصۀ گفتار فقها و غیر ایشان در بررسی معنی و حکم غنا را آوردم و در اینجا حرف دلم را زدم چنانکه حق خدای سبحان بر زبان
انسان ، همین است.
سبزواری در استثنای حداء از حرمت غنا، تامل دارد و در حکم مغنیۀ مجالس عروسی- به شرطی که سخن باطل نگوید و مردان نباشند- قول به
اباحه را اقرب به واقع می‌شمارد و در استثنای مراثی حضرت
امام حسین -علیه‌السّلام- دلیل قویی نمی‌یابد و دربارۀ غنا در
قرائت قرآن کریم گوید: برخی برای حلیت غنا در قرآن تعلیلهایی می‌آورند، گاهی گویند: در قرآن- که
حکمت و موعظه است- غنا راه ندارد. یکبار می‌گویند: حقیقت غنا را
عرف تشخیص می‌دهد و عرف چنین مواردی را غنا نمی‌نامد، گاهی گویند: غنا بودن این مورد ثابت نشده است.
آنگاه با پاسخی طولانی این تعلیلها را از درجۀ اعتبار ساقط می‌کند.
و سرانجام در پایان رساله دستور العملی ارزنده و سودمند آورده و در آغاز آن گوید: «شایستۀ شان اهل
طاعت و
تقوا تورع است و
احتیاط ».
نرم افزار جامع فقه اهل بیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
