رسالة فی الترتب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«رسالة فی
الترتب»، به زبان عربی، تقریرات درس اصول
آیت الله سید عبدالله شیرازی است که توسط علی اکبر بن محمد باقر وحید همدانی به نگارش درآمده است.
مؤلف، نخست، مقدماتی پنج گانه را مطرح کرده، سپس وارد مباحث اصلی شده و ادله قائلین و نافین را آورده و آنها را مورد
نقد و بررسی قرار داده است.
یکی از مباحث مهم اصولی، بحث پیرامون
ترتب است؛
ترتب در لغت، به معنای توقف چیزی بر دیگری است و در اصطلاح، اجتماع دو حکم فعلی است در یک یا دو موضوع در
زمان واحد؛ به گونه‌ای که امتثال هر دو مقدور نباشد، در حالی که یکی از آن دو، مطلق و دیگری، مشروط به عصیان حکم مطلق یا مشروط به بنای مکلف بر عصیان حکم مطلق باشد.
مؤلف، نخست محل نزاع را چنین تبیین کرده است:
هر گاه دو امر که یکی اهم و دیگری مهم است و در یک زمان اتفاقا اجتماع نموده‌اند با هم
تزاحم نمایند، آیا در ظرف عصیان اهم، خطاب مهم در حق مکلف فعلی است تا در نتیجه به جا آوردن آن (اگر عبادت باشد) به قصد امرش، مجزی باشد یا خیر؟ قائلین به صحت
ترتب می‌گویند: هیچ مانع عقلی وجود ندارد که امر اهم، به طور مطلق فعلی باشد و امر مهم، فعلیتش، معلق به عصیان اهم باشد و فرقی هم نمی‌کند که تعلیق فعلیت آن، به عنوان شرط متقدم باشد یا مقارن یا متاخر.
سپس این مقدمات پنج گانه را مفصلا تشریح کرده است:
منشا محالیت و تضاد در مقام امتثال؛
اختلاف در مورد اینکه واجب مشروط پس از حصول شرطش مطلق می‌شود یا خیر؛
معانی گوناگون
واجب مضیق ؛
حالات مختلف صدور
احکام از جهت
اطلاق و
تقیید ؛
اقسام گوناگونی که دخیل در مقصودند.
وی، در ادامه، به طرح مباحثی با عناوین «فی الاستدلال بعدم صحة
الترتب»
، «فی رد اشکالات النایینی بناء علی لزوم
الترتب الجمع بین الضدین»، «فی ان القائلین بعدم
الترتب لیسوا ملتزمین بامکان الجمع بین الضدین»، «فی محالیة
الترتب للزومه طلب الجمع بین الضدین»، «فی بیان فعلیة الخطابین عند الاتیان بالمهم»، «فی الاستدلال بصحة
الترتب و رده»، «فی الاستشهاد علی الفروعات الفقهیة لتصحیح
الترتب»، «فی رد الفروعات المستشهدة بصحة
الترتب» و... پرداخته است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
