رسالة فی استصحاب العدم الأزلی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«رسالة فی استصحاب العدم الازلی»، مقاله مختصری است به قلم
آقا ضیاء الدین عراقی (متوفی ۱۳۶۱ ق)، در موضوع
استصحاب و به
زبان عربی . نویسنده، از بهترین شاگردان
آخوند خراسانی و کتاب «مقالات الاصول» وی، از مهم‌ترین مصادر اصولی معاصر به شمار می‌آید.
رساله، بسیار مختصر و دشوار و فاقد باب بندی و فصل بندی است.
برای اینکه بدانیم که آیا استصحاب در عدم‌های ازلی جاری می‌شود یا خیر، می‌بایست قبلا سه مقدمه برایمان روشن شود:
۱.
مقید کردن یک شی ء به شی ء دیگر، بازگشتش به در نظر گرفتن نوعی اضافه و نسبت میان آن دو چیز است، بنابراین جایگاه این اضافه، تنها
ذهن می‌باشد... بر این اساس باید گفت این گونه نسبت‌ها و اضافات با اضافات مقولی و نسبت‌های خارجی تفاوت نوعی دارد؛
۲. از آن جا که برای استصحاب هر یک از دو طرف نقیض، ترتب اثر بر نقیض آن کافی است بی آنکه نیازی به ترتب اثر بر خودش باشد، بی تردید اگر اثر، مترتب باشد بر چیزی که
مقید به یک امر وجودی است، برای نفی آن اثر کافی است که نقیض شی ء
مقید به
وصف را استصحاب نماییم؛
۳.
قید (خواه به صورت وصف باشد خواه به صورت غیر وصف)، در ظرف عارض شدن ویژگی
قیدیت بر آن، دارای اثر می‌شود؛ ناگزیر وصف، در مرتبه‌ای
متاخر از قیدیتش، از اثر شرعی برخوردار می‌گردد، بنابراین عدم شی ء دارای وصف، در همین مرتبه، دارای اثر است، چون در همین مرتبه است که نقیض وجود شی ء متصف به اثر می‌باشد، پس مطلق نبودن ذات، دارای اثر نیست، بلکه آن نبودنی اثر دارد که
متاخر از
قیدیت باشد و می‌دانیم که
قیدیت، خود،
متاخر از ذات است، بر این اساس می‌توان گفت در
استصحاب عدمی ، مرکز استصحاب، عدمی است که به اندازه دو رتبه از ذات
متاخر باشد.
مؤلف، در ادامه با تکیه بر سه مقدمه مزبور، در مورد جریان استصحاب عدم ازلی اظهار نظر فرموده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
