• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رذیلت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


رذیلت در علم اخلاق بر هر صفت ناپسند همچون تکبر اطلاق می شود.از عنوان یاد شده در بابهایى نظیر صلات، حج و امر به معروف و نهی از منکر سخن گفته‌اند.


در علم اخلاق، رذیلت بر هر صفت زشت و ناپسند، همچون تکبر، عجب، حسد، بخل، حرص و غیر آنها از صفات حیوانی اطلاق مى‌شود.
مقابل آن، فضیلت است که بر صفات پسندیده و انسانى نظیر صداقت، تواضع و قناعت اطلاق مى‌گردد.
امام ‌خمینی در آثار اخلاقی خود برای درمان رذیلت‌های اخلاقی راهکارهایی ارائه کرده‌ است که به دو روش عملی و علمی می‌باشد.
الف) روش عملی: از جمله این روش‌ها:
۱- ریاضت: امام‌ خمینی درمان برخی صفات رذیله را به درمان اصل و ریشه آنها که دنیا دوستی و نفس دوستی است، می‌داند که نیاز به ‌زحمت و ریاضت بسیار دارد.
[۱] خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۲۵۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
امام در تعالیم اخلاقی خود بر این نکته اصرار می‌کند که پیگیری و ریاضت‌های فراگیر لازم است تا انسان در مبارزه با رذیلت‌های اخلاقی و جهاد اکبر با هواهای نفسانی سربلند و پیروز گردد.
[۲] خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۱۰، ص۷۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
[۳] خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۳۲۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    

۲- معالجه ضد: امام‌ خمینی ازجمله درمان عملی رذیلت‌ها و صفات ناپسند را معالجه با ضد می‌داند؛ چنان‌که اگر کسی علاقه به مال و ثروت دارد، با انجام صدقات مستحب و واجب و گشاده‌دستی، صفت حب دنیا و بخل را از خود دور کند
[۴] خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۵۰-۵۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
یا کسی که دارای صفت خمودی و سستی است، با ضد آن درمان کند و به حد اعتدال که شجاعت است برسد.
[۵] خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۱۳۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    

۳- ایمان به توحید: امام‌ خمینی یکی از راه‌های تصفیه اخلاق و تحصیل اخلاص و صفا را توجه به سبب، فاعل حقیقی و توحید افعالی می‌داند و معتقد است کسی که حق‌تعالی را متصرف در امور ببیند، از ریا و جلب قلوب دیگران بی‌نیاز و از شرک و خودبینی خالی می‌شود.
[۶] خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۱۷۱-۱۷۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    

ب) روش علمی: امام‌ خمینی تفکر را یکی از راه‌های علمی درمان رذیلت‌های اخلاقی می‌داند البته این در صورتی است که قلب انسان از زرق‌وبرق دنیا و حب آنها پر نشده باشد و چشم اعتبار و انصاف او باز باشد.
[۷] خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۹۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
امام خمینی تفکر در مفاسد و لوازم رذیلت‌های اخلاقی، از جمله عذاب‌های اخروی و غضب خداوند را سبب اصلاح و تهذیب اخلاق می‌داند.
[۸] خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۱، ص۵۲۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.


در بسیارى از آیات و روایات به تحصیل فضایل و تزکیه و تهذیب نفس از رذایل اخلاقی سفارش و تأکید شده است.چنان که در جوامع حدیثی، بویژه وسائل الشیعة، بابهایى چند بدین منظور اختصاص یافته است.
[۹] حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۶، ص۵-۱۰۷.    




۳.۱ - پاکی امام جمعه از رذائل

شایسته است خطیب جمعه (امام جمعه) از رذایل اخلاقى پاک و مبرا باشد.
[۱۰] عاملی جبعی، علی بن احمد، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج۱، ص۶۶۱.    


۳.۲ - از مستحبات نماز استسقاء

مستحب است نماز استسقا پس از توبه و تصفیه نفس از رذایل اخلاقى به جا آورده شود.
[۱۱] عاملی جبعی، علی بن احمد، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج۱، ص۶۹۱.    


۳.۳ - ذکر رذائل در حال احرام

از مصادیق فسوق- که بر مُحرم حرام مى‌باشد- بر شمردن فضایل و مناقب براى خود و نسبت دادن رذایل به دیگران و برى دانستن خود از آنها است.
[۱۲] حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة، ج۴، ص۸۵.    


۳.۴ - پرهیز مومنان از رذائل اخلاقی

شایسته است مؤمنان، بویژه عالمان دینی و کسانى که رسالت ارشاد و هدایت مردم را بر عهده دارند، در تزکیه و تصفیه نفس خویش از رذایل و آراستن خود به فضایل بر دیگران پیشى گیرند.
[۱۳] کلمة التقوى‌، ج۲، ص۳۱۸.


۱. ↑ خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۲۵۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
۲. ↑ خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۱۰، ص۷۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
۳. ↑ خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۳۲۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
۴. ↑ خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۵۰-۵۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۵. ↑ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۱۳۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۶. ↑ خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۱۷۱-۱۷۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۷. ↑ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۹۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۸. ↑ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۱، ص۵۲۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۹. ↑ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۶، ص۵-۱۰۷.    
۱۰. ↑ عاملی جبعی، علی بن احمد، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج۱، ص۶۶۱.    
۱۱. ↑ عاملی جبعی، علی بن احمد، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج۱، ص۶۹۱.    
۱۲. ↑ حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة، ج۴، ص۸۵.    
۱۳. ↑ کلمة التقوى‌، ج۲، ص۳۱۸.


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۹۲-۹۳.    
• دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.


رده‌های این صفحه : اخلاق اسلامی | دیدگاه های اخلاقی امام خمینی | رذائل اخلاقی
جعبه ابزار