رحلة دیل لافالیة الی العراق (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رحلة دیل لافالیة الی العراق
سفرنامه دلاواله نویسنده فرانسوی متوفی ۱۶۵۲ میلادی است که توسط
پطرس حداد به
عربی برگردانده شده است.
این سفر مشتمل بر سفر به کشورهای
ترکیه ،
ایران و
هند می‌باشد که البته مترجم کتاب با حفظ عناوین بخش‌ها در اصل کتاب، قسمت‌هایی از سفرنامه را که مرتبط با تاریخ
عراق است گزینش و ترجمه کرده است. اهمیت این سفرنامه بدین جهت است که یک سند تاریخی از مقطع زمانی مهمی در تاریخ عراق است که دو دولت فارس و عثمانی بر سیطره بر عراق با هم رقابت می‌کردند.
دلاواله سفرنامه اش را به صورت نامه‌هایی تنظیم کرده است و البته تعدادی از این نامه‌ها از بین رفته است. با نگاه به بخش اول متوجه می‌شویم که کتاب با نامه هفدهم شروع می‌شود و نامه‌های پیش از آن موجود نیست. همچنین در بخش سوم نیز هفت نامه اول از بین رفته است. عناوین بخش‌ها نیز با نظر مترجم انتخاب شده که با توجه به این عناوین ساختار کتاب بدین گونه است:
۱- مقدمه‌ای از مترجم: سرگذشت نویسنده و آثار او و نگاهی به کتاب.
۲- در بلاد ترکیه: مشتمل بر دو نامه ۱۷ و ۱۸، نامه‌های پیش از آن از بین رفته است.
۳- در بلاد فارس: مشتمل بر ۱۶ نامه
۴- هند و بازگشت به وطن: مشتمل ۱۱ نامه، نامه‌های هشتم تا هجدهم آن موجود است.
۵- ملحقاتی از مترجم: در ۱۰ شماره.
به ترتیب فصول عبارت است از:
با عنوان در بلاد ترکیه با سفر از بغداد آغاز می‌شود. وی در طول سفرش از
کاظمین،
بابل ،
حله و مناطق بسیاری گزارش داده است. دلاواله در هر روز مناطق و روستاها و یا شهرهای مسیر کاروان را با ذکر وضعیت و حاکم آن و آنچه که به نظرش جالب و قابل بیان بوده به خوبی تشریح کرده است. از مطالبی که در این بخش مورد توجه است، تقسیمات اجتماعی است که وی از جامعه
عرب ارائه داده است. در این مورد چنین نوشته است: لفظ بدوی از بادیه به معنای
صحرا مشتق شده است، و عرب بر چهار قسم یا گروه است؛ شریف‌ترین گروه عرب بدو است، سپس معدان؛ یعنی کوچ نشین‌هایی که جایگاه ثابتی ندارند و به پرورش
گاومیش و فروش
شیر مشغولند و زمانی در بادیه و گاهی در شهر هستند. حضر که به صورت دائم در شهر زندگی می‌کنند و فلاحون که بر
زمین زراعت می‌کنند از کمترین رتبه برخوردارند. سپس این مطلب را بر اهل شهر عنه تطبیق می‌دهد. این طایفه از لحاظ شغلی از فلاحون می‌باشند؛ اما به جهت لهجه و سیره و مکان جزو بدو قرار گرفته و از احترام بالایی برخوردارند.
از
کاظمین و احترام مسلمین به آن مزار شریف سخن گفته است و به آمدن زوار از بلاد دور؛ مانند
ایران اشاره کرده است. به اعتقاد او ایرانی‌ها ضریح امام موسی کاظم علیه‌السّلام را از خود می‌دانند. تشریح بقایای آثار بابل که به گفته او از بغداد دو روز راه بوده است، از بخش‌های جالبی است که اطلاعات تاریخی خوبی از وضعیت آثار در آن زمان به دست می‌دهد. و کتب تاریخی را در این رابطه بررسی می‌کند. او به جهت بررسی اخباری که دیگران از آثار داده‌اند به آن مناطق می‌رفته و در مواردی به نقد آنها پرداخته است. وی در صفحه ۶۳ متذکر شده است که مصادر مختلف مسلمانان معاصر و پیش از خود را دیده و مقابله کرده است تا دیدگاه صحیحی از موضوع پیدا کند.
سفر دلاواله به بلاد فارس از طریق
قصرشیرین است. وی درباره این منطقه و قوم کرد گزارش کرده است. مترجم در این فصل تذکر داده است که این بخش اگر چه در رابطه با
ایران است؛ اما مطالبی درباره تاریخ عراق داشته که تنها این مطالب که مرتبط با موضوع کتاب است، ترجمه شده است. در واقع باید گفت که با این تصرف مترجم عنوان این بخش از کتاب متناسب با مطالب نیست و گمراه کننده است. به عنوان نمونه نویسنده از وفات یکی از حکام عراق مطلع می‌شود و به شرح وقایع پس از او می‌پردازد. مترجم بخش‌های محذوف را با نقطه چین مشخص کرده است و در برخی از نامه‌ها؛ مانند نامه هشتم نیز مطلبی مرتبط با عراق و قابل ذکر ندیده است و تنها تاریخ نامه را آورده است.
این فصل با عنوان
هند آمده است. نیز همانند بخش پیشین عمل شده است و مطلبی درباره سرزمین هند دیده نمی‌شود. آنچه در این بخش قابل توجه است، گزارش مفصلی است که از بصره داده است. موقعیت جغرافیایی، ویژگی‌های اجتماعی فرهنگی اقوام و طوایف و
دین مردم و همچنین ابنیه موجود در این شهر معرفی شده است. افتتاح کنیسه کرملین در بصره و اخبار متفرقه درباره بصره در ادامه آمده است. دلاواله در صفحه ۱۴۴ کتاب از کربلا و مشهد امام حسین علیه‌السّلام گزارش کرده است. وی از وجود ضریح مزین و بناء عظیمی که محل زیارت مسلمانان بوده است، خبر داده است.
مترجم ملحقاتی به سفرنامه افزوده است که برخی ابهامات کتاب را برطرف می‌کند. درباره برخی نام‌های اشخاص و یا طوایف که در مواردی مکرر هم آمده است، اطلاعات مفیدی ارائه شده و به برخی منابع ارجاع داده شده است.
کتاب حاضر از ایتالیایی به عربی ترجمه و با تعلیقاتی از
پطرس حداد منتشر شده است. فهارس پایان کتاب:
۱- مراجع.
۲- اعلام.
۳- اماکن.
۴- امم، شعوب، قبائل، جماعات، ادیان، ملل و مذاهب.
۵- فهرست عام.
۶- فهرست محتویات.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
