ربیع الأبرار و نصوص الأخیار (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ربیع الابرار و نصوص الاخیار ربیع الابرار از جمله آثار مهمی است که به
شعر و
تاریخ و
ادب و همه اقسام علوم متداول پرداخته است. این کتاب نوشته جار الله
زمخشری و به
زبان عربی می باشد.
مؤلف کتاب محمود بن عمر بن محمد بن احمد الخوارزمی
الزمخشری (۴۶۷- ۵۳۸ ق)است؛ وی در
زمخشر از
قریه‌های خوارزم در عهد سلطان
ابو الفتح ملکشاه به
دنیا آمد. او در دوران ضعف و نابودی
خلافت عباسی می‌زیست و با خلفایی چون
المقتدی بالله ،
المستظهر بالله ،
المسترشد بالله ،
الراشد بالله و
المقتفی بالله هم عصر بود.
جامعه‌ای که زمخشری در آن زندگی می‌کرد
جامعه‌ای اسلامی بود اما با این همه از وجود اقلیت‌های غیر اسلامی که دارای فرهنگ‌هایی ویژه و روحیاتی مخصوص به خود بودند، خالی نبود. وجود این اقلیت‌ها و نیز آثاری که
نهضت ترجمه از خود به جای گذاشته بود در دراز مدت باعث بروز فتنه‌ها و محنت‌هایی برای جامعه اسلامی آن روز شد که اضطراب و ناامنی اجتماعی را به دنبال داشت. اما در همین بحبوحه زمخشری با حمایت و پشتیبانی برخی از ملوک و امرا و وزراء دست به تاسیس مدارس، کتابخانه‌ها و تشکیل حلقات درس و بحث و
مناظره در
مساجد زد و در همین عصر بود که دانشمندان و ادیبانی بلند مرتبه که هر یک به نوبه خود در علوم مختلف
عقلی و
نقلی دارای مقام بودند، ظهور و بروز یافتند.
زمخشری
ادبیات را در نزد
منصور ابی نصر آموخت و در نزد
ابو نصر اصفهانی و
ابو منصور حارثی و
علی بن مظفر نیشابوری هم درس خواند. یک
پای او را در اثر
سرمازدگی بریده بودند در نتیجه با
عصا راه می‌رفت. بارها به
بغداد و
خراسان سفر کرد و چون به شهری می‌رفت اهل آن
شهر پیرامونش را می‌گرفتند و از او دانش می‌آموختند. با هر کس که مناظره می‌کرد به علم و درایت او گواهی می‌دادند. وی در علومی چون
تفسیر ،
حدیث ،
نحو ،
لغت و ادبیات صاحب نظر و دارای تالیفات گرانبهایی است. به پیروی از استادش
ابو نصر اصفهانی به
معتزله گرایش یافت و در اثر نبوغ و استعدادش از مدافعان و نظریه پردازان بزرگ این
مذهب شد. به رغم فشارهای وارده مذهب خود را آشکار می‌کرد و به هنگام معرفی خود پسوند «معتزلی» را می‌افزود. مهمترین اثر وی
تفسیر او بر
قرآن کریم است. از دیگر آثار او می‌توان از:
اساس البلاغة ،
الامالی فی کل فن ،
الانموذج ،
دیوان التمثیل ، ربیع الابرار و نصوص الاخبار،
سوائر الامثال ،
الفائق و رؤس المسائل نام برد.
کتاب حاوی مطالب مختلف و متنوعی است که آنرا به صورت مجموعه و جنگی درآورده است. هدف مؤلف از نگارش این اثر رفع خستگی و ایجاد
نشاط در خوانندگان است.
کتاب دارای ۷۸ باب در موضوعات مختلف می‌باشد.
زمخشری در هر موضوع،
احادیث نبوی ، اقوال
صحابه و
تابعین و عباد و
زهاد و
نساک و
حکماء عرب و
فارس ،
شعراء ، اقوال
انبیاء بنی اسرائیل و جز ایشان و نیز داستانها و اخباری که با
تاریخ عرب و
پادشاهان و
خلفاء و امیران و مغنیان و غیره را که ارتباط با موضوع مورد نظر دارند، گردآورده است. این کتاب تصویری واضح و روشن از روش زندگانی عربها در دوران
جاهلیت و
اسلام ارائه می‌کند. ربیع الابرار با این کثرت و تنوع مطالب خبر از گستره علم و آگاهی مؤلف آن نسبت به
فرهنگ و دانشهای عرب و غیر ایشان می‌دهد. بسیاری از مورخین در آثار خود از این کتاب یاد کرده‌اند:
وفیات الاعیان ،
ارشاد الادیب ،
تاریخ الادب العربی و غیره. خلاصه‌ها و گزیده‌هایی از این کتاب نیز نگاشته شده است از جمله خلاصه محی الدین بن خطیب قاسم بن یعقوب متوفای سنه ۹۴۰ ه که آنرا:
روض الاخبار المنتخب من ربیع الابرار نام نهاده است. خلاصه آنکه ربیع الابرار از جمله آثار مهمی است که به
شعر و
تاریخ و
ادب و همه اقسام علوم متداول پرداخته است.
کتاب در ۱۲۹۲ در
قاهره به چاپ رسیده است. نسخه مورد استفاده در برنامه توسط عبد الامیر مهنا تحقیق شده و موسسه الاعلمی للمطبوعات
بیروت در
سال ۱۴۱۲ ه آنرا منتشر ساخته است.
نرم افزار كتابخانه تراث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
