ام‌الخیر رابعه بنت اسماعیل عدویه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ام‌الخیر (ام‌عمرو) رابعة بنت اسماعیل عدویّه قیسیه بصریّه تاج‌الرجال (م ۱۳۵ هـ)، معروف به رابعه عدویه زنی بلندآوازه و شاعر، از مشاهیر عرفا و متصوفه و از چهره‌های سرشناس
بصره بود.
ام‌الخیر (ام‌عمرو) رابعة بنت اسماعیل عدویّه قیسیه بصریّه تاج‌الرجال، در بصره به دنیا آمد
و از هم‌پیمانان
آل عتیک بود.
چون دختر چهارم پدرش بود او را «رابعه» نامیدند
و به‌سبب مزیتی که در کمالات انسانی و فضایل نفسانی بر مردان عصر خویش داشت به تاج‌الرجال ملقب گردید.
او در عصر
حسن بصری و
سفیان ثوری زندگی می‌کرد.
به لحاظ
زهد و
عبادت، بسیاری وی را در زمره مشاهیر عرفا و متصوفه به شمار آورده
و اوصافی از قبیل صالحه، عابده، فاضله، زاهده و شاعره به او داده
و از چهره‌های سرشناس بصره به حساب آورده‌اند.
پس از وفات شوهرش، در سال ۱۱۰ هـ ابوسلیمان هاشمی از سرمایه‌داران و سرشناسان بصره از وی خواستگاری کرد، ولی نپذیرفت.
سفیان ثوری سؤالات صوفیانه‌اش را از وی می‌پرسید و به موعظه‌ها و دعاهای او رغبت می‌نمود،
چنان‌که شعبه نیز از حکمت‌های او بهره‌مند می‌شد.
رابعه پس از مدتی از بصره به
بیت‌المقدس کوچ کرد.
از رابعه داستان‌هایی در خصوص عبادت و پرهیزگاری، نوادر، موعظه‌ها و کرامات بسیاری نقل کرده‌اند،
تا آن‌اندازه که
ابن‌جوزی آنها را در کتابی جداگانه جمع‌آوری کرده است.
دیوان شعر از آثار رابعه عدویه است.
اشعاری صوفیانه از وی به جا مانده که در آنها از عشقِ خدایی سخن به میان آمده است.
رابعه عدویه در سال ۱۳۵ هـ
در چهل سالگی در بیت‌المقدس درگذشت و بالای
کوه طور مدفون شد.
زمان مرگ وی را سال ۱۸۰ هـ هم نوشته‌اند.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۳۳۱، برگرفته از مقاله «رابعة بنت اسماعیل عدویّه».
• عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۳۴۵.
