• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رابطه علیت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



رابطه علیت، از اصطلاحات علم منطق بوده و يکي از انواع علاقه ميان مقدم و تالی در قضیه شرطیه متصله لزومیه می‌باشد.



رابطه علیت، از اصطلاحات علم منطق بوده و يکي از انواع علاقه ميان مقدم و تالی در قضیه شرطیه متصله لزومیه می‌باشد.


قضيه شرطيه متصله به حسب نوع لزوم و مصاحبت، به متصله لزوميه و متصله اتفاقيه تقسيم مى‌شود.

۲.۱ - متصله لزوميه

«متصله لزوميه»، قضيه‌اى است که ميان دو طرف (مقدم و تالى) ، اتصال و لزوم حقيقى و پيوستگى واقعى وجود دارد. اين لزوم از علقه و ارتباط ميان دو طرف قضیه ناشى شده است. همين علاقه سبب مى‌شود که هر کدام مستلزم ديگرى باشد و بين آن دو، ملازمه عقلیه وجود داشته باشد؛
مانند: هر گاه کسى حصبه داشته باشد تب‌دار است.


علاقه‌اى که سبب لزوم ميان مقدم و تالى مى‌شود به دو صورت است:

۳.۱ - علاقه و رابطه عليت

علاقه و رابطه عليت؛ اين نوع علاقه و رابطه بر سه قسم است:
۱. مقدّم، علت تالى باشد. بديهى است که با وجود علت، معلول هم موجود است و تخلف معلول از علت تامه ممتنع است.
۲. مقدم، معلول و تالى، علت آن باشد. بى‌گمان علت و معلول ملازمه دارند و هر کجا معلول باشد علت هم هست، چون معلول بدون علت تامه موجود نمى‌شود.
۳. مقدم و تالى نسبت به هم علت و معلول نيستند، بلکه هر دو معلول علت ثالثي‌اند و معلول‌هاى علت واحد، متلازم در وجودند و هر گاه يکى باشد ديگرى هم هست.

۳.۲ - علاقه تضايف

علاقه تضايف؛ يعنى مقدم و تالى از متضايفان‌اند و تعقل يکى از آن‌ها بدون ديگرى امکان ندارد، همان‌گونه که تحقق خارجى يکى بدون ديگرى هم ممکن نيست.
[۲] فرصت شیرازی، محمد نصیر، اشکال المیزان، ص۶۰.
[۴] بهابادی، ملاعبدالله، الحاشيه،ص۶۵-۶۶.
[۶] مجتهدخراسانی(شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۸۲.
[۸] خوانساری، محمد، منطق صوری، جزء۲، ص۷۸-۷۹.



۱. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۷۵-۷۶.    
۲. فرصت شیرازی، محمد نصیر، اشکال المیزان، ص۶۰.
۳. حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۴۳.    
۴. بهابادی، ملاعبدالله، الحاشيه،ص۶۵-۶۶.
۵. مظفر، محمد رضا، المنطق، ص۱۸۳.    
۶. مجتهدخراسانی(شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۸۲.
۷. سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۴۱.    
۸. خوانساری، محمد، منطق صوری، جزء۲، ص۷۸-۷۹.
۹. مشکوة الدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه تالیف صدرالدین شیرازی، ص۲۶۲-۲۶۳.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «رابطه علیت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۲۹.    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی




جعبه ابزار