ذُرِّیَّة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ذُرِّیَّة: (ذُرِّیَّةَ بَعْضُها مِن بَعْضٍ)«ذُرِّیَّة» چنان که دانشمندان لغت گفته‌اند، در اصل به معنای «فرزندان کوچک و کم سن و سال» است. ولی غالباً به همه فرزندان گفته می‌شود، گاهی به معنای مفرد و گاهی به معنای جمع استعمال می‌گردد اما در اصل، معنای جمعی دارد.
درباره ریشه اصلی این لغت احتمالات متعددی داده شده است: بعضی آن را از «ذَرْء» (بر وزن زرع) به معنای
آفرینش می‌دانند بنابراین مفهوم اصلی «ذُرِّیَّة» با مفهوم مخلوق و آفریده شده برابر است. و بعضی آن را از «ذَرّ» (بر وزن شرّ) که به معنای موجودات بسیار کوچک همانند ذرات غبار و مورچه‌های بسیار ریز می‌باشد دانسته‌اند، از این نظر که فرزندان انسان نیز در ابتدا از نطفه بسیار کوچکی آغاز حیات می‌کنند.
سومین احتمال که درباره آن داده شده، این است که از مادّه «ذَرْو» (بر وزن مرو) به معنای پراکنده ساختن گرفته شده و این که فرزندان
انسان را ذریّه گفته‌اند به خاطر آن است که آنها پس از
تولید مثل، به هر سو در روی زمین پراکنده می‌شوند.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با ذُرِّیَّة:
(ذُرِّيَّةَۢ بَعۡضُهَا مِنۢ بَعۡضٖ وَ ٱللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ) (آنها فرزندان و دودمانى بودند كه از نظر پاكى و
تقوا و فضيلت، همانند يكديگر بودند؛ و خداوند، شنوا و داناست. )
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه (ذريه) بطورى كه گفته‌اند در اصل به معناى فرزندان صغير بوده، و سپس در مطلق اولاد چه
صغیر و چه كبير استعمال شده، و همين معنا در آيه منظور است، و اين كلمه در آيه شريفه، منصوب است، چون
عطف بیان مى‌باشد. و اينكه فرموده:
(بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ) دلالت دارد بر اينكه هر بعضى از ايشان را فرض كنيم، از بعضى ديگر پيدا شده، و به بعضى ديگر منتهى مى‌شود، و لازمه اين سخن آن است كه مجموع آنان متشابه الاجزا باشند، و در صفات و حالات از يكديگر جدا نباشند و چون گفتگو از
اصطفاى ايشان بود پس مى‌فهميم كه آنان ذريه‌اى هستند كه در صفات فضيلت جداى از هم نيستند، همه در آن صفاتى كه باعث
اصطفاى بر عالميان مى‌شود مشتركند، چون در كارهاى خدا گزاف و بيهودگى وجود ندارد، يكى از كارهاى او
اصطفائى است كه منشا
تمامى خيرات در عالم است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَ إِذۡ أَخَذَ رَبُّكَ مِنۢ بَنِيٓ ءَادَمَ مِن ظُهُورِهِمۡ ذُرِّيَّتَهُمۡ وَ أَشۡهَدَهُمۡ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ أَلَسۡتُ بِرَبِّكُمۡ قَالُواْ بَلَىٰ شَهِدۡنَآۚ أَن تَقُولُواْ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ إِنَّا كُنَّا عَنۡ هَٰذَا غَٰفِلِينَ) (و به خاطر بياور زمانى را كه پروردگارت از
صلب فرزندان
آدم، ذريّه آنها را برگرفت؛ و آنها را بر خودشان گواه ساخت؛ و فرمود: «آيا من پروردگار شما نيستم؟» گفتند: «آرى، گواهى مى‌دهيم.» خداوند چنين فرمود، مبادا
روز رستاخیز بگوييد: «ما از اين، غافل بوديم؛ و از پيمان فطرى بى‌خبر مانديم».)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: فرزند را از پشت پدر و مادر گرفته، و آن را که تاکنون جزئی از ماده پدر و مادر بوده موجودی مستقل و انسانی تمام عیار گردانیده و از پشت این فرزند نیز فرزند دیگر اخذ کرده و همچنین تا آنجا که اخذ تمام شود، و هر جزئی از هر موجودی که باید جدا گردد، و افراد و انسانكها موجود گشته و منتشر شوند، و هر یک از دیگری مستقل شده و برای هر فردی نفسی مستقل درست شود، تا سود و زیانش عاید خودش گردد، این آن مفادی است که از جمله
(وَ اِذْ اَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ) استفاده می‌شود، و اگر فرموده بود: و اذ اخذ ربک من بنی آدم ذریتهم و یا می‌فرمود: اذ نشر بنی آدم معنای کلام مبهم می‌ماند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(وَ ءَايَةٞ لَّهُمۡ أَنَّا حَمَلۡنَا ذُرِّيَّتَهُمۡ فِي ٱلۡفُلۡكِ ٱلۡمَشۡحُونِ) (نشانه‌اى ديگر از عظمت پروردگار براى آنان اين است كه ما فرزندانشان را در كشتی‌هايى پر از وسايل و بارها حمل كرديم.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید:
راغب مى‌گويد: كلمه ذرية در اصل به معناى فرزندان خردسال است، ولى در استعمالهاى متعارف در خردسالان و بزرگسالان هر دو استعمال مى‌شود، هم در يك نفر به كار مى‌رود، و هم در چند نفر، ولى اصلش به معناى چند نفر است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ذُرِّیَّة»، ص۲۳۴.
