دکترین مهدویت (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اثر سید رضی موسوی گیلانی، دربردانده مقالاتی پیرامون مساله مهدویت بوده که به
زبان فارسی و در سال ۱۳۸۴ ش نوشته شده است.
کتاب با مقدمه مؤلف در بیان اهمیت و جایگاه مساله
مهدویت آغاز می‌شود.
مطالب دربردارنده شش مقاله است که تماما پیرامون مهدویت نوشته شده و در زمان‌های متفاوت در مجله‌های تخصصی مهدویت و یا مطبوعات کشور چاپ شده‌اند.
مباحث بیانگر یک تفکر و ایده مشترک است که دغدغه
اصلی مؤلف نیز محسوب می‌شود و آن، وارد ساختن مساله مهدویت به حوزه تئوری پردازی
مسلمانان و در نظر گرفتن آن به عنوان یک
اصل بنیادین و کلان در زندگی مسلمین است.
منظور از «دکترین مهدویت» در این اثر، آموزه و اعتقادی دینی بر محور فرهنگ مهدوی است که در دو
عصر غیبت و ظهور توانایی و قابلیت نظریه پردازی و ارائه راه حل‌های راهبردی را در حوزه‌های متفاوت انسانی و اجتماعی داراست، به گونه‌ای که می‌توان بر اساس آن در عرصه فردی و اجتماعی نظریه پردازی نمود.
نویسنده معتقد است، مساله مهدویت علاوه بر این که جزیی از
دین است، به یک معنا دین هم جزی از نگرش مهدوی است و با آن
تفسیر و
قرائت می‌پذیرد.
وی به این نکته تاکید دارد که سزاوار است تا در تئوری‌ها مذهبی و راهکارهای ارائه شده، از جانب دین پژوهان، به مهدویت به عنوان یک دکترین یا تز اعتقادی
جهانی نگریسته شود.
مقاله اول، به دنبال بیان دیدگاه مذاهب اسلامی به مسئله مهدویت، نگرش اندیشمندان عامه پیرامون این مسئله و مهدویت در منابع حدیثی آنان را مورد بررسی قرار داده و با تحقیق در منابع
اصلی شیعه و عامه، چنین نتیجه گیری می‌کند که اعتقاد به مهدویت و آمدن
مصلح در انتهای تاریخ، نه تنها فکری سطحی و ساختگی نیست، بلکه دارای بنیان استوار و جزء اعتقادات
اصلی مسلمانان شمرده شده و در میان فرقه‌های مختلف اسلامی، یک
اصل مشترک تلقی می‌گردد.
دوم، نیاز به
مصلح جهانی را از منظر ادیان به تصویر کشیده و به دنبال اثبات این است که تمامی
ادیان معتقد و منتظر آمدن یک
مصلح جهانی در
آخرالزمان هستند.
نویسنده در این مقاله، بر این باور است که فلسفه
تاریخ از دیدگاه متون مقدس، رسیدن به جامعه‌ای است که لبریز از
عدالت، رفاه و
بندگی معبود باشد که همه انسان‌ها در آن به رستگاری و نجات نائل شوند و لذا به این علت است که بخشی از آیات کتب مقدس، پیرامون این دوره تاریخ بوده و دین شناسان تحت عنوان منجی گرایی از خصوصیات این برهه از
زمان سخن می‌گویند.
در سوم، به
مصلح جهانی از دیدگاه جامعه شناسان و فلیسوفان نگاه شده و در بیان نوع نگرش جامعه شناسان معاصر درباره آینده
جهان، در یک تقسیم بندی کلان، نظریه‌های موجود درباره آینده را به دو بخش تقسیم کرده است: بخشی پیام آوران شکوفایی، رشد و بالندگی در آینده هستند، بخش دیگر از
فساد، تباهی و عدم شکوفایی در آینده سخن گفته‌اند، اما در میان بیشتر دانشمندان، طرح این نظریه غلبه دارد که باید یک حکومت
جهانی واحد تشکیل شود.
در چهارم، به این مساله پرداخته شده است که چرا از مساله مهدویت که در منابع دینی و تمدن اسلامی موقعیت حساسی داشته و آموزه‌ای است که تعیین کننده حرکت جوامع، فلسفه تاریخ و وظایف
مؤمنان، چه قبل از ظهور و چه بعد از آن برای رسیدن به یک جامعه ایده آل همراه با انسان‌های متعالی است، در حوزه انسان شناسی و جامعه شناسی استفاده لازم نمی‌شود؟
سپس این مبحث مطرح می‌شود که چرا فرهنگ مهدویت در بنیان‌های
اصلی زندگی مسلمانان و در نظریه پردازی‌های آنان محجور و متروک مانده است؟ در حالی که به باور مؤلف، این مساله از مباحث مشترک مذاهب اسلامی بوده و بیشترین تاثیر فردی و اجتماعی را در طول تاریخ بر
تمدن و فرهنگ اسلامی داشته است.
تعریف اصطلاح دکترین، اصطلاح شناسی دکترین مهدویت و کارکردهای آن از منظر انسان شناسی و جامعه شناسی پیش از ظهور و پس از آن و انسان شناسی عصر جدید، از مباحث مهم این مقاله است.
پنجم، به بررسی پدیده
جهانی شدن و نحوه برخورد با آن پرداخته و مؤلف معتقد است، مهدویت را نباید به عنوان یک تئوری صرفا مذهبی مطرح نمود، بلکه باید آن را در کنار تئوری‌های
جهانی و دوشادوش نظریه‌های بزرگ نظریه پردازان آورد و برای فراهم ساختن شرایط و زمینه‌های ظهور، به فراهم سازی شرایط
جهانی کمک نمود.
از آن جا که به نظر نگارنده، آموزه مهدویت در
اسلام دارای منزلت دکترین اعتقادی-
جهانی است، در آخرین مقاله، روشهای کاربردی برای گسترش
فرهنگ مهدویت ارائه شده است که برخی از آن‌ها عبارتند از:
۱- تئوری پردازی پیرامون مهدویت.
۲- پژوهش آکادمیک و علمی بر روی تاریخ زندگی
امامان علیه‌السّلام ؛ از جمله
امام عصر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف مانند تاریخ زندگی پاره‌ای از اندیشمندان بزرگ؛ همچون
افلاطون،
ارسطو، کانت و...
۳- نوشتن دائره المعارف، دانشنامه، پایان نامه و رساله تحصلیلی، ایجاد سایت‌های قوی، انتشار مجله‌های تخصصی، فیلم سازی و آثار ادبی و هنری جهت روشن ساختن مسائل متفاوت پیرامون شخصیت و حکومت امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و...
مؤلف براین باور است که در تفکر و نظام فکری مسلمانان، دکترین مهدویت، شاخصی انسجام بخش و سامان دهنده است که می‌تواند در بسیاری از نظریه پردازهی‌ها و ارائه الگوهای فکری حضور داشته باشد.
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع فارسی و انگلیسی در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص دارد.
نرم افزار کتابخانه مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
