دوستی اهل‌بیت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در قرآن و روایات اسلامی اعم از
شیعی و سنّی بر
مودّت و محبّت اهل بیت پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) تأکید فراوان شده است؛
و این تنها بدان جهت نیست که آنان ذریه‌ی پیامبر (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم)
و از نسل اویند، بلکه از آن جهت است که آنان دارای فضایل
و کمالات،
و به عبارت دیگر جامع همه
صفات کمال و جمالند؛ به تعبیر دقیق‌تر، مظهر صفات جمال
و جلال الهی اند. لذا
در حقیقت، دوست داشتن آنان با آن جامعیت،
محبت به خوبی‌هایی است که
در آنان به نحو کامل تجلّی نموده،
و منبع همه این خوبی‌ها
خداوند متعال است. پس
در حقیقت
محبت و اظهار
عشق و ارادات قلبی به
اهل بیت (علیهم‌السّلام)
محبت و اظهار ارادات به خداوند متعال است
و از آنجا که
محبّت، نیرویی است که
انسان را به سوی محبوب سوق می‌دهد، پس از جنبه تربیتی،
محبت به خوبان، انسان را به خوبی‌ها سوق می دهد.
با مراجعه به کتاب های لغت
و اصطلاح
علما،
و نیز کتابهای
حدیث پی می‌بریم ک مراد از
اهل بیت پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) افراد خاصی هستند
و اهل بیت، شامل تمام وابستگان نسبی
و سببی انسان نمی‌شود:
ابن منظور از افریقی
در لسان العرب می‌گوید:«
اهل انسان نزدیک‌ترین مردم است به انسان،
و کسانی که آنان را به نسب یا
دین جمع می‌کنند.»
در قرآن و روایات اهل بیت پیامبر (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم)
در مورد افراد خاصی به کار رفته که همان
رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و اما
علی و فاطمه زهرا و حسن و حسین (علیهم‌السّلام) است.
و بقیه‌ی ذریه‌ی پاک نیز به آنان ملحقند، که همان نه امام معصوم از فرزندان امام حسین (علیه السّلام) هستند.
ام سلمه می‌گوید:هنگامی که
آیه «اِنَّما یُریدُ الله لِیُذْهِبَ عَنْکُم الرِّجسَ
اَهلَ البَیت وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً» بر پیامبر (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) نازل شد، علی
و فاطمه
و حسن
و حسین (علیهم‌السّلام)را احضار کرده
و فرمود:«اینان
اهل بیت منند.»
؛
امام حسین (علیه‌السّلام) فرمود:«انّا
اهل بیت النبوه؛
ما
اهل بیت نبوّتیم.»
مسلم به سند خود از
عایشه نقل می‌کند:هنگام
صبح پیامبر (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) از منزل خارج شد،
در حالی‌که بر دوش او پارچه‌ای بافته شده از موی سیاه بود، حسن بن علی بر او وارد شد او را داخل آن کسا نمود. آنگاه حسین (علیه‌السّلام) وارد شد او را نیز داخل آن کرد. سپس فاطمه (سلام‌الله‌علیها) آمد او را نیز داخل کسا کرد، بعد علی (علیه‌السّلام) وارد شد او را نیز داخل نمود. پس این
آیه قرائت نمود:«اِنَّما یُریدُ الله لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ
اَهلَ البَیت وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»
احمد بن حنبل می‌گوید:هنگامی‌که
آیه مباهله بر پیامبر (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) نازل شد، آن حضرت؛ علی
و فاطمه
و حسن
و حسین (علیهم‌السّلام) را خواست آنگاه عرض کرد:«بار خدایا اینان
اهل بیت من هستند»
خداوند متعال
در قرآن کریم می‌فرماید:«قُلْ لا أَسألُکُمْ عَلَیهِ أجراً اِلّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُربی»
«ای
رسول ما به
امت بگو من از شما اجر
و رسالت جز این نمی‌خواهم که مودّت
و محبّت مرا
در حقّ خویشاوندانم منظور دارید. »
این آیه معروف به
آیه مودت است، که
در اغلب کتابهای تفسیر
و حدیث
و تاریخ نزول آن را درحق
اهل بیت (علیهم‌السّلام) می‌دانند.
سیوطی در تفسیر این آیه به اسناد خود از
ابن عباس نقل می‌کند:هنگامی که این آیه:«قُلْ لا اَسألُکُمْ عَلَیهِ اَجراً اِلّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُربی» بر پیامبر (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) نازل شد، صحابه عرض کردند:ای رسول خدا! خویشاوندان تو کیانند که مودت آنان بر ما
واجب است؟
حضرت (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) فرمود:«علی
و فاطمه
و دو فرزندان او»
در خطبه‌ای که امام حسن (علیه‌السّلام) بعد از
شهادت امیر المومنین (علیه السّلام) ایراد کردند، بعد از
حمد وثنای الهی فرمود:«...
و أنا من
أهل البیت الذی افترض الله مودّتهم علی کلّ مسلم، فقال تبارک
و تعالی:«قُلْ لا اَسألُکُمْ عَلَیهِ اَجراً اِلّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُربی
وَ مَن یَقْتَرف حسنه نَزد لَهُ فیها حَسَناً » فاقتراف الحسنه مودّتنا
أهل البیت؛...
و من از
أهل بیتی هستم که خداوند مودّت آنان را بر هر مسلمانی واجب نموده است پس خداوند تبارک
و تعالی فرمود:«قُلْ لا اَسألُکُمْ» انجام کار نیک مودت ما
اهل بیت است.»
امام صادق (علیه‌السّلام) به أبی جعفر احول فرمود:«چه می‌گویند
اهل بصره در این آیه:«قُلْ لا اَسألُکُمْ عَلَیهِ اَجراً اِلّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُربی»
عرض کرد:فدایت گردم، آنان می‌گویند:این آیه درشأن خویشاوندان رسول خدا (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) است. حضرت فرمود:«
دروغ می‌گویند تنها
در حق ما
اهل بیت علی
و فاطمه
و حسن
و حسن
اصحاب کسا نازل شده است.»
می‌دانیم که حصر این روایات اضافی است نه حقیقی،
و لذا شامل بقیه ی امامان نیز می شود.
در روایات فریقین همانند
قرآن کریم به طور صریح بر
محبّت اهل بیت (علیهم‌السّلام) تأکید شده است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
رسول الله (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) می‌فرمایند:«ادبّوا أولادکم علی ثلاث خصال:حبّ نبیّکم،
و حبّ
أهل بیته،
و قراءه
القرآن؛
اولاد خود را بر سه خصلت
تربیت کنید:دوستی پیامبرتان، دوستی
اهل بیتش،
و قرائت قرآن.»
امیرالمومنین (علیه‌السّلام) فرمود:«أحسن الحسنات حبّنا،
و أسوأالسیئات بغضنا؛
بهترین نیکی‌ها حبّ ما،
و بدترین بدی‌ها
بغض ما
اهل بیت (علیهم‌السّلام) است.»
رسول خدا (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) فرمود:«أحبّوا الله لما یغذوکم من نعمه،
و أحبّونی لحبّ الله،
و أحبّوا
أهل بیتی لحبّی؛
خدا را دوست بدارید به جهت آنکه از نعمت‌هایش به شما
روزی می‌دهد
و مرا نیز به جهت دوستی خدا دوست بدارید،
و اهل‌بیتم را به جهت دوستی من دوست بدارید.»
زید بن ارقم می‌گوید:
در خدمت رسول خدا (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) بودم که دیدم فاطمه زهرا (علیهاالسّلام) داخل حجره‌ی پیامبر (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) شد،
در حالی که با او دو فرزندش حسن
و حسین بودند،
و علی (علیه‌السّلام) نیز پشت سر آنان وارد شد، پیامبر (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) به آنان نظر کرده
و فرمود:«من أحبّ هولاء فقد أحبّنی،
و من ابغضهم فقد أبغضنی؛
هر کس اینان را دوست بدارد، مرا دوست داشته
و هر کس که اینان را
دشمن بدارد، مرا دشمن داشته است.»
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود:«من عرف حقّنا
و أحبّنا فقد أحبّ فقد احبّ الله تبارک
و تعالی؛
هر کس حق ما را شناخته
و ما را دوست بدارد
در حقیقت خداوند تبارک
و تعالی را دوست داشته است.»
رسول خدا (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) فرمود:«أساس الاسلام حبّی
و حبّ
أهل بیتی؛
اساس
اسلام، دوستی من
و اهل بیت من است»
و نیز فرمود:«لکلّ شیء أساس،
و أساس الاسلام حبّنا
أهل البیت؛
برای هر چیزی اساسی است
و پایه اسلام حبّ ما
اهل بیت است.»
رسول خدا (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) فرمود:«حبّ آل محمد یوماً خیر من عباده سنه،
و من مات علیه دخل الجنّه؛
یک روز دوستی آل‌محمد، بهتر از یک سال
عبادت است،
و کسی که بر آن دوستی بمیرد داخل
بهشت می شود.»
رسول خدا (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) فرمود:«لا یومن عبد حتی أکون أحب الیه من نفسه،
و أهلی أحبّ الیه من
أهله و عترتی أحب إلیه من عترته
و ذاتی أحب الیه من ذاته؛
هیچ بنده‌ای
ایمان کامل پیدا نمی‌کند، مگر
در صورتی که من دوست داشتنی‌تر نزد او از خودش باشم،
و نیز
اهل بیتم از اهلش محبوب‌تر،
و عترتم از عترتش دوست داشتنی‌تر
و ذاتم از ذاتش محبوب‌تر باشد.»
پیامبر (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) اشاره به علی (علیه‌السّلام) کرد
و فرمود:«أیّها الناس امتحنوا أولادکم بحبّه، فانّ علیّاً لا یدعو الی ضلاله،
و لا یبعد عن هدی، فمن أحبّه فهو منکم،
و من أبغضه فلیس منکم؛
ای مردم! اولاد خود را به دوستی علی
امتحان نمایید، زیرا او شما را گمراه نمی‌کند
و از
هدایت دور نمی‌سازد. پس هر یک از اولاد شما که علی را دوست بدارد از شماست،
و هر کدام که او را دشمن بدارد از شما نیست.»
امیر المومنین (علیه‌السّلام) فرمود:
در وصیّتی که پیامبر (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) به
اباذر کرده آمده است:«یا اباذر! من أحبّنا
أهل البیت فلیحمد الله علی أول النعم. قال:یا رسول الله!
و ما أول النعم؟ قال:طیب الولاده، انّه لا یحبّنا الّا من طاب مولده؛
ای اباذر! هر کس ما
اهل بیت را دوست دارد باید بر اولین
نعمت، خداوند را
ستایش نماید. ابوذر عرض کرد:ای رسول خدا اولین نعمت چیست؟ فرمود:نیکی
ولادت، زیرا دوست ندارد ما را مگر کسی که ولادتش پاک است. »
رسول خدا (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) فرمود:«أول مایُسأل عنه العبد حبّنا
أهل البیت؛
اولین چیزی که
در روز قیامت از
بنده سوال می‌شود، دوستی ما
اهل بیت است.»
و نیز فرمود:«لا تزول قدما عبدٍ یوم القیمه حتّی یسأل عن أربع:عن عمره فیما أفناه،
و عن جسده فیما أبلاه،
و عن ماله فیما أنفقه
و من أین کسبه،
و عن حبّنا
أهل البیت؛
روز قیامت بنده قدم از قدم بر نمی‌دارد تا آنکه از چهار چیز سوال شود:از عمرش که
در چه راهی صرف کرده،
و از بدنش که
در چه راهی به کار گرفت،
و از مالش که
در چه راهی خرج کرده
و از کجا به دست آورده است،
و از دوستی با
اهل بیت.»
قرآن کریم مزد رسالت پیامبر (صلیاللهعلیه
وآلهوسلّم) را مودت ذوی‌القربی آن حضرت شمرده است. به حکم آیات الهی دوستی
اهل
بیت بر هر مسلمانی واجب
و از ضروریات دین اسلام
و دشمنی با آنان نشانه نفاق است.
امام خمینی با استناد به روایات معتقد است کارهای نیک
در سایه معرفت
اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) پذیرفته می‌شود.
در مشرب عرفانی امام خمینی، ولایت
اهل
بیت (علیهم‌السّلام)
و دوستی خاندان رسالت
و شناخت مقام مقدس آنان امانت حق است
و غصب ولایت
و سلطنت آنان خیانت است.
ایشان با بیان سفارشی از
امام محمد باقر (علیه‌السلام) به شیعیان، به پیروان
اهل
بیت یادآور شده است از خدا بپرهیزند
و برای رسیدن به قرب
و ثواب وی فعالیت کنند که تقرب به خدا
در سایه اطاعت حاصل می‌شود
و افراد مطیع نزد خدا حجت دارند
و می‌توانند ادعای دوستی خاندان پیامبر (صلیاللهعلیه
وآلهوسلّم) کنند
و آن کس که از خدا اطاعت نمی‌کند دشمن خاندان پیامبر (صلیاللهعلیه
وآلهوسلّم) است. ایشان
در سخنی دیگر،
اهل
بیت (علیهم‌السّلام) را
اهل قرآن شمرده
و تصریح کرده است تکریم
قرآن و اهل
بیت (علیهم‌السّلام) تنها به بوسیدن جلد کتاب خدا
و ضریح مطهر
اهل
بیت (علیهم‌السّلام) حاصل نمی‌شود
و این کار مرتبه ضعیفی از تکریم آنان است
و تکریم ائمه (علیهم‌السّلام)
در عمل به دستورهای
قرآن و فرمایش‌های
ائمه (علیهم‌السّلام) حاصل می‌شود
و احترام بدون عمل شبیه به مسخره
و بازیچه خواهد بود.
در نگاه امام خمینی بسیاری از درگیری‌های مذهبی، ریشه دینی ندارد. گروهی از
اهل
سنت و برخی از شیعیان که به تفرقه دعوت می‌کنند، پیرو واقعی پیامبر (صلیاللهعلیه
وآلهوسلّم)
و امامان معصوم نیستند. ایشان بارها به مردم یادآور شده است از روش
اهل
بیت (علیهم‌السّلام)
در شیوه
عبادت خدا پیروی کنند
و در همه گفته‌ها
و کارها، خود را شبیه آنان سازند
و نیز به مردم سفارش کرده است روش پیامبر (صلیاللهعلیه
وآلهوسلّم)
و ائمه به‌ویژه استقامت آنان
در راه تبلیغ دین را سرمشق قرار دهند. امام خمینی از ناآگاهی مردم به مقامات ائمه (علیهم‌السّلام)
و بسنده کردن به جنبه‌های کوچک از زندگی آنان اعتراض کرده
و حجت بودن آنان را به معنای حجت بودن
در گفتار، کردار
و سیره
در همه شئون زندگانی می‌داند.
روایاتی که تا کنون ذکر شد، اشاره به دوستی مجموعه
اهل بیت (علیهم السّلام) داشت؛ دسته‌ای دیگر از روایات، اشاره به دوستی
و محبّت برخی از
اهل بیت دارد که به تعدادی از آنها نیز اشاره می‌کنیم:
پیامبر (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) فرمود:«برائه من النار حبّ علیّ؛
تنها راه دوری از
آتش جهنم، دوستی علی (علیه‌السّلام) است.»
و نیز فرمود:«یا علی! طوبی لمن احبّک
و صدق فیک،
و ریل لمن أبغضک
و کذب فیک؛
ای علی:خوشا به حال کسی که تو را دوست داشته
و در حق تو
صادق باشد،
و وای بر کسی که تو را دشمن داشته
و در حقّ تو کاذب باشد. »
أم سلمه از پیامبر (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) نقل می کند که فرمود:«لا یحبّ علیاً منافق،
و لا یبغضه مومن؛
منافق، علی (علیه‌السّلام) را دوست ندارد
و مومن او را دشمن ندارد.»
امام علی (علیه‌السّلام) فرمود:«
قسم به کسی که دانه را شکافت،
و انسان را آفرید، هر آینه عهدی است از پیامبر امی به من:که دوست ندارد مرا مگر مومن،
و دشمن ندارد مرا مگر منافق.»
رسول خدا (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) می‌فرمایند:«فاطمه بضعه منّی، من أغضبها فقد أغضبنی؛
فاطمه پاره تن من است هر کس او را به
غضب آورد، مرا
خشمگین کرده است.»
از
عایشه سوال شد:کدامین شخص از زنان نزد رسول خدا (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) محبوب‌تر بوده است؟ گفت:فاطمه. سوال شد:از مردان؟ گفت:همسرش.
پیامبر (صلّیاللهعلیه
وآلهوسلم) فرمود:«هذان ابنای الحسن
و الحسین، ألّلهم انّی أُحبّهما، أللهم فأحبهما
و أحبّ من یُحبّهما؛
این دو فرزندان من حسن
و حسین‌اند، بار خدایا من آنان را دوست دارم. بار خدایا! تو نیز آنان
و هر کس که آنان را دوست دارد، دوست بدار.»
و نیز فرمود:«الحسن
و الحسین ریحانتای؛
حسن
و حسین دو دسته گل من هستند.»
•
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «دوستی اهل بیت»، تاریخ بازیابی۹۵/۳/۴. • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم
و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.
