ده سفرنامه (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ده سفرنامه نوشته کرو سینکسی که توسط آقای مهراب امیری از انگلیسی به
فارسی در آمده است، شامل ده سفرنامه می‌باشد که پیرامون دوران صفویه
ایران نوشته شده است.
شامل یک یاداشت و پیش گفتاری توسط مترجم می‌باشد و در ادامه، کتاب در ده بخش تنظیم گردیده است.
آقای مهراب امیری طی چند سال اخیر با کوشش فراوان توفیق یافته است تا سفرنامه‌های مفید و مهم را که در دسترس نبوده و یا ترجمه نشده به دست آورد و به ترجمه آنها بپردازد. اکنون ده سفرنامه از مجموعه ایشان در این مجموعه گردآوری شده است.
لازم به ذکر است که غالب سفرنامه‌ها راجع به کشورهای دیگر هم مطالبی دارد که ترجمه و نقل همه آنها نه مفید است و نه ممکن.
زیرا در این مجموعه به نقل مطالبی پرداخته شده که صرفا مربوط به
ایران بوده و روشنگر مطالب تاریخی و مهم راجع به ایران بوده است و این کار را آقای امیری با دقت انجام داده است.
ضمنا بسبب وسعت دامنه کار و کمبود امکانات بسیار به جاست که دیگران نیز در این امر مفید به سرمایه گذاری مادی و معنوی بپردازند.
کتاب سیری در سفرنامه‌ها هم چنانکه از نامش پیداست، شامل گزیده هائی از بهترین سفرنامه‌های دیپلمات‌ها و خاورشناسان و جهانگردان معروف خارجی در سه قرن اخیر است که هر کس با مسائل تاریخی سروکار داشته باشد، لامحاله باید این افراد را بشناسد و از مهم‌ترین بخشهای سفرنامه‌های آنها درباره مسائل سیاسی و اجتماعی و اقتصادی ایران آگاهی یابد.
مولف می‌گوید: البته من ادعا نمی‌کنم که در این مجموعه هر دو مقصود را تامین کرده‌ام، یعنی هم معروف‌ترین این جهانگردان و هم بهترین قسمت‌های سفرنامه‌های آنها را ترجمه و معرفی کرده‌ام، چرا که تامین چنین مقصودی حتی با تدوین و تنظیم مجموعه هائی چند برابر این مجلدات هم ممکن نیست؛ ولی با این وصف می‌توانم به خوانندگان عزیز اطمینان دهم تا آنجا که برایم مقدور بود. در اجرای این
نیت خیر کوشیده‌ام و دقت کامل نموده‌ام تا لااقل این مجموعه به همین صورت که هست، حاوی اطلاعات جامعی درباره مهم‌ترین بخشهای این سفرنامه‌ها باشد که اطلاع از آنها برای هر کس که بخواهد با تاریخ دو سه قرن اخیر ایران سروکار داشته باشد، لازم و ضروری است که در این مجموعه بیش از سی سفرنامه و چندین مقاله از بین صدها کتاب و مطالب مختلف راجع به ایران انتخاب و مورد استفاده قرار گرفته که شاید بعضی از آنها اصولا برای خوانندگان ناشناس باشند.
جودازکروسینسکی (۵۷۶۱- ۶۵۷۱) مدت بیست سال به عنوان نماینده امپراطور
فرانسه در کلیسای جلفا انجام وظیفه می‌کرد و با دربار
شاه سلطان حسین صفوی روابطی برقرار کرده بود. وی با بیشتر رجال و اعیان شهر آشنائی داشت و به هنگام محاصره اصفهان به وسیله افغان‌ها خود شاهد و ناظر حوادث بود.
او خاطرات خود را در دو جلد کتاب درباره سلسله صفویه به رشته تحریر درآورد. بخشی از خاطرات او را در مورد سقوط
اصفهان از جلد دوم کتاب در بخش اول این کتاب نقل می‌شود.
تاریخ نادر شاه نام کتابی است که توسط جیمز فریزر انگلیسی که خود معاصر نادر شاه بوده و با او دیداری داشته، تالیف گردیده است.
نویسنده، صفحات یک تا هفتاد کتاب را به اوضاع سیاسی و اقتصادی و اجتماعی زمان محمد شاه گورکانی تیموری، پادشاه
مغول هندوستان اختصاص داده است. بخش هائی از این کتاب بسیار خواندنی و گوشه‌های تاریکی از زندگی نادر شاه را روشن و بازگو می‌نماید؛ مثلا در بخش زندگی نادر شاه نکات جالبی ارائه می‌دهد و می‌نویسد، هنگامی که بر تخت سلطنت نشست این شعر بر روی سکه هائی که به مناسبت تاجگذاری او ضرب شده دیده می‌شد.
ترجمه‌ای که به خوانندگان گرامی تقدیم می‌گردد، بخش هائی از کتابی است، که توسط ویلیام فرانکلین افسر وابسته به رژیمان بنگال به رشته تحریر درآمده است.
فرانکلین در تاریخ ۲۷ فوریه ۱۷۸۶ از
بمبئی حرکت کرده و در تاریخ ۲۹ مارس ۱۷۸۷ وارد
شیراز شده و مدت هشت ماه برای جمع آوری اطلاعات مربوط به ایران در شیراز اقامت داشته است.
قسمتی از خاطرات جونز را که مربوط به آخرین ملاقاتش با خان زند است از مقدمه کتاب در این بخش نقل می‌شود.
بخش پنجم
سر جان ملکم نماینده کمپانی هند شرقی و سفیر حکومت هند بریتانیا سه بار به ترتیب در سال‌های ۱۸۰۰ و ۱۸۰۸ و ۱۸۱۰ میلادی برابر با سال‌های ۱۲۱۵ و ۱۲۲۳ و ۱۲۲۵ هجری قمری به ایران سفر نمود؛ ولی در دفعه دوم به علت نفوذ فرانسوی‌ها در تهران به او اجازه ورود به پایتخت داده نشد، لامحاله در
بوشهر متوقف شد. سرجان ملکم شرح سفارت خود در سال‌های ۱۸۰۰ و ۱۸۱۰ میلادی را در کتابی به رشته تحریر درآورد؛ اینک ترجمه بخشی از این کتاب را در مورد ورود ملکم به تهران در سال ۱۸۰۰ و ملاقاتش را با فتحعلی شاه و دیگر دولت مردان ایران ترجمه شده است.
ادوارد اسکات وارینگ بنا به گفته خودش در ظاهر به عنوان سیر و سیاحت، ولی در باطن برای گردآوری مطالب سیاسی راجع به اوضاع ایران در تاریخ ۲۲ مه ۱۸۰۲ وارد بوشهر و بعدها
شیراز شد و خاطرات خود را به رشته تحریر درآورد. اسکات وارینگ در این سفرنامه اطلاعات جالبی از آداب و رسوم و مسائل سیاسی و اقتصادی و اجتماعی کشور را به دست می‌دهد که از هر لحاظ جالب و ارزنده است و اینک ترجمه قسمت هائی از این سفرنامه را در این بخش به اطلاع خوانندگان عزیز می‌رسد.
همان طوری که در بخشهای سوم و چهارم این کتاب دیدیم سرهارفورد جونز یک بار در زمان سلطنت جعفر خان زند به عنوان دبیر دوم کنسولگری
انگلیس در بصره، و یک مرتبه هم برای خرید جواهرات سلطنتی در زمان لطفعلی خان زند به شیراز آمد؛ ولی برای بار سوم او در مقام سفیر پادشاه انگلستان در سال ۱۸۰۸ وارد ایران شد و بطوری که در یادداشت هایش خواهیم دید. وی به علت آشنائی به زبان فارسی و دوستی با میرزا بزرگ قائم مقام وزیر عباس میرزا توانست دوباره اعتماد دولت ایران را (پس از بی- اعتنائی حکومت هند به مفاد قرارداد ژنرال ملکم) به خود جلب نماید و هیئت فرانسوی را به ریاست ژنرال گاردان از ایران اخراج نماید.
سرهاردفورد جونز یادداشت‌های سفارت خود را در
ایران تهیه و تنظیم نموده که اینک گلچینی از ترجمه این سفرنامه را به طور خلاصه به اطلاع خوانندگان عزیز می‌رسد.
جیمز موریر اصلا اهل فرانسه و تبعه انگلیس بود. او در سال ۱۷۸۰ میلادی در ازمیر متولد گردید و در آن شهر با آداب و رسوم شرقی و زبان‌های ترکی و فارسی آشنا شد. چون پدرش کنسول انگلیس در استانبول بود وی را هم به استخدام وزارت خارجه درآورد.
موریر همراه سرهارفورد جونز بریج در سال ۱۸۰۸ به عنوان
منشی مخصوص سفیر وارد ایران شد و برای بار دوم در سال ۱۸۱۱ به اتفاق سرگوراوزلی به تهران آمد و مدت شش سال سمت
منشی گری سفارت انگلیس را در تهران به عهده داشته و در غیاب سفیر عهده دار
کفالت سفارت بود و در انعقاد عهدنامه گلستان و تعیین خطوط مرزی ایران و روس، و انعقاد معاهده شوم ایران و انگلیس دست داشت کتاب حاجی بابا اصفهانی قریب ده سال پس از مراجعت نهایی موریر در
لندن انتشار یافت.
موریر ظاهرا این کتاب را به خاطر انتقاد از ایرانیان و نشان دادن جهات زشت آداب و رسوم ایرانی به رشته تحریر درآورد.
موریر خاطرات خود را به ایران در سمت
منشی مخصوص سرهارفورد جونز به رشته تحریر درآورد. هم اکنون ترجمه بخشی از این کتاب را خوانندگان گرامی عرضه می‌شود.
«سفری به
بلوچستان و سند» نام کتابی است که ستوان پوتیسنگر آن را به رشته تحریر کشیده است.
شخص موصوف به دستور حکومت
هند برای تهیه گزارشی از اوضاع دو ایالت بلوچستان و سند در تاریخ بیست و دوم ژانویه ۱۸۱۰ از بمبئی حرکت و در ماه مارس همان سال وارد کرمان گردید.
اینک قسمتی از یادداشت‌های او را در مورد شهر کرمان است ترجمه، و در این بخش به خوانندگان تقدیم می‌گردد.
جان مکدونالدکینر در سال ۱۸۱۰ میلادی در سمت معاون سیاسی سرجان ملکم همراه هیئت انگلیسی وارد تهران گردید. او به منظور آگاهی حکومت هند بریتانیا از موقعیت جغرافیایی و اوضاع سیاسی و اقتصادی و اجتماعی ایران، ماحصل مطالعات، و مشاهدات خود را درباره کشور به رشته تحریر درآورد، اینک ترجمه گزیده‌هایی از این کتاب را برای ختام این مجلد به خوانندگان عرضه می‌گردد.
فهرست مطالب کتاب در ابتدای کتاب و فهرست نام کسان و جای‌ها در انتهای کتاب ذکر شده است.
نرم افزار تاریخ اسلامی ایران،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
