• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دلیل حاکم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


دلیل حاکم به معنی دلیل توسعه دهنده یا تضییق کننده تعبدیِ مدلول دلیل دیگر است.


دلیل حاکم، مقابل دلیل محکوم بوده و عبارت است از دلیلی که تعبداً بر دلیل دیگر نظارت داشته و در صدد بیان و تفسیر یا تنزیل ادعایی آن است؛ برای مثال، دلیل محکوم می گوید: " اذا شککت فابن علی الاکثر " و دلیل حاکم که بر این دلیل نظارت دارد، می گوید: " لا شک لکثیر الشک " و " کثیر الشک " را تعبداً از احکامی که برای شاک جعل شده است، خارج می نماید؛ به دلیل دوم که بر دلیل اول ( محکوم ) حکومت دارد، دلیل حاکم می‌گویند.

در کتاب " اصول الفقه " آمده است:
" ان الدلیل الحاکم یکون لسانه تحدید موضوع الدلیل المحکوم او محموله تنزیلا و ادعائا " فلذلک یکون الحاکم متصرفا فی عقد الوضع او عقد الحمل فی الدلیل المحکوم ".
[۱] اصول الفقه، مظفر، محمد رضا، ج ۲، ص ۲۰۲.    
[۲] فوائدالاصول، نائینی، محمد حسین، ج ۴، ص ۷۱۳.    
[۳] فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ولایی، عیسی، ص ۱۹۶.
[۴] اجودالتقریرات، نائینی، محمد حسین، ج ۲، ص ۱۶۳.    
[۵] مصباح الاصول، خویی، ابو القاسم، ج ۳، ص ۳۵۰.    
[۶] دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج ۱، ص ۴۵۷.    
[۷] مبادی فقه و اصول، فیض، علیرضا، ص ۲۰۱-۲۰۲.
[۸] المحکم فی اصول الفقه، حکیم، محمد سعید، ج ۶، ص ۶۷.    
[۹] ناجودالتقریرات، ائینی، محمد حسین، ج ۱، ص ۵۰۲.    
[۱۰] الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ایروانی، باقر، ج ۳، ص ۹۹.    
[۱۱] الحلقة الثالثة فی اسلوبهاالثانی، ایروانی، باقر، ج ۴، ص۲۹۳.    

[۱۲] الحلقة الثالثة فی اسلوبهاالثانی، ایروانی، باقر، ج ۳، ص۳۱۷.
[۱۳] دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج ۲، ص ۵۴۹.
[۱۴] بحوث فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج ۷، ص ۱۶۸.    
[۱۵] انوارالاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج ۳، ص ۵۰۳.    
[۱۶] اجودالتقریرات، نائینی، محمد حسین، ج ۲، ص۵۰۷.    


۱. ↑ اصول الفقه، مظفر، محمد رضا، ج ۲، ص ۲۰۲.    
۲. ↑ فوائدالاصول، نائینی، محمد حسین، ج ۴، ص ۷۱۳.    
۳. ↑ فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ولایی، عیسی، ص ۱۹۶.
۴. ↑ اجودالتقریرات، نائینی، محمد حسین، ج ۲، ص ۱۶۳.    
۵. ↑ مصباح الاصول، خویی، ابو القاسم، ج ۳، ص ۳۵۰.    
۶. ↑ دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج ۱، ص ۴۵۷.    
۷. ↑ مبادی فقه و اصول، فیض، علیرضا، ص ۲۰۱-۲۰۲.
۸. ↑ المحکم فی اصول الفقه، حکیم، محمد سعید، ج ۶، ص ۶۷.    
۹. ↑ ناجودالتقریرات، ائینی، محمد حسین، ج ۱، ص ۵۰۲.    
۱۰. ↑ الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ایروانی، باقر، ج ۳، ص ۹۹.    
۱۱. ↑ الحلقة الثالثة فی اسلوبهاالثانی، ایروانی، باقر، ج ۴، ص۲۹۳.    
۱۲. ↑ الحلقة الثالثة فی اسلوبهاالثانی، ایروانی، باقر، ج ۳، ص۳۱۷.
۱۳. ↑ دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج ۲، ص ۵۴۹.
۱۴. ↑ بحوث فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج ۷، ص ۱۶۸.    
۱۵. ↑ انوارالاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج ۳، ص ۵۰۳.    
۱۶. ↑ اجودالتقریرات، نائینی، محمد حسین، ج ۲، ص۵۰۷.    


فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۶۷، برگرفته از مقاله «دلیل حاکم».    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات اصولی | اصول فقه | حکومت و ورود | عام و خاص
جعبه ابزار