دلیل تحریر الوسیلة - فقه الربا (مازندرانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
« دليل تحرير الوسيلة: كتاب الوقف» اثر آية الله
شیخ علی اکبر سیفی مازندرانی، پژوهشى تحليلى استدلالى در مبناى
مستندات و مدارك آرا و مسايل مطرح شده در كتاب
تحریر الوسیله است و در بخش حاضر در حدود ۶۵۰ صفحه مجموعه‌اى وسيع از اين مبانى در فروعات مربوط به
وقف و شرايط و
احکام وقف شناسايى و تشريح گرديده است.
هدف اصلى
نويسنده شناسايى همه نظريات و مبانى و ادله هر نظريه در باره جزييات باب وقف و تبيين دلايل و زمينه‌هاى
استنباط احكام و فتاوى
امام خمینی و مقايسه با
مستندات و ادله فقهى و آراى ديگر فقهاى
شیعه است.
نويسنده به تفصيل، آرا و اقوال فقيهان شيعه را با آراى امام خمينى مى‌سنجد و مبانى و مدارك هر مسئله را شناسايى مى‌كند و با بررسى جنبه‌هاى
سندى و دلالتى اين مدارك و
مستندات، ارزش فتاوى و نظريه‌ها را توضيح مى‌دهد.
در تبيين نظريه‌ها بيشتر به آراى فقهى حضرت
آیة الله سید ابو الحسن اصفهانی كه بيشترين
اختلاف نظر را با صاحب تحرير الوسيله داشته، تكيه كرده است.
نويسنده در زمينه ضعف
سند روايات به نظريه و عمل مشهور معتقد است و از طرف ديگر ادله قرآنى و روايى و قواعد فقهى را صريح و مكفى در استنباط
احکام مى‌داند و حجيت
اجماع و اجماعات ادعا شده از سوى برخى از فقها را زير سؤال برده است. بنا بر اين از نظر
نويسنده با تكيه بر قواعد اصولى فقهى مى‌توان كليات و مسايل و احكام را استنباط كرد و با تعمق در روايات و آيات فقهى كه پشتوانه فتاوى فقها مى‌باشند به آسانى فروعات گسترده فقهى و مسايل مبتلابه را مى‌توان
استخراج و مبانى آنها را مستحكم ساخت و خارج از اين مجموعه به
ادله استحسانی و قياسى و اجماعات كه محصول ذهن بشرى است نيازى نيست.
در تبيين استدلالى مباحث وقف ابتدا از تعريف وقف در انظار فقها بحث كرده سپس ضمن بررسى صيغه وقف و عبارات مختلف آن از شرايط وقف، اهميت قصد قربت، شرط قبض، مفهوم دوام و حبس سخن گفته و
مستندات روايى هر كدام از اين موضوعات را به همراه فروعات متعدد فقهى آن توضيح داده است، ضمن اين كه در طرح مدارك و ادله روايى به بررسى وثاقت راويان و نقد
سندها اهميت داده و در تحقيقى استدلالى، ميان روايات از لحاظ
سندى و محتوايى مقايسه و تطبيق انجام داده است.
در ادامه شرايط واقف، شرايط موقوفه و شرايط موقوف عليه به تفصيل و تفكيك آمده است. اين مباحث حاوى فروعات بسيارى است و در اين بررسى
مستندات روايى هم به تفكيك ارزيابى شده و تفاوت‌هاى اين شرايط در هر سه قسمت تشريح گرديده است. تعيين مراد واقف، احكام
بیع وقف و
اجاره وقف از ديگر مسايل سنتى
فقه وقف محسوب مى‌شود كه
نويسنده سعى كرده آرا و اقوال فقهاى قديم و متأخر را با هم مقايسه و تطبيق دهد.
در هر كدام از مباحث، هدف اصلى تبيين و تشريح آرا و مبانى فقهى امام خمينى در مسايل و احكام وقف بر اساس
فقه استدلالی شيعه است و بر پايه اين هدف اساسى از اختلاف نظرهاى ايشان با ديگر فقها پيرامون ماهيت وقف و شرايط تحقق آن و نيز خصوصيات و احكام مخصوص واقف و موقوف عليهم بحث شده و نتايج و پى‌آمدهاى اين اختلاف نظرها به اختصار بيان شده است.
اداره و
تولیت وقف و نظارت بر موقوفات كه از جنبه‌هاى مديريتى و اقتصادى و اجتماعى وقف است، از ديگر مباحث مهم فقه وقف است كه توجه فقها را به خود جلب نموده است. صاحب تحرير الوسيله نكات و جزييات مديريت اوقاف و موقوفات را بر مبناى نظريات اصولى خويش مطرح كرده و در شرح آن ابعاد اين مبانى روشن شده است.
در متن و شرح آن ابعاد فقهى توليت وقف با ابعاد اجتماعى و آثار و پى‌آمدهايى كه در توسعه علوم و معارف الهى در جامعه اسلامى دارد بيان گرديده و بر اهميت اداره صحيح و كاربردهاى اموال و املاك موقوفه در مصارف صحيح و مورد نظر واقف تأكيد شده و مشخصات و مصداق‌هاى فقهى و شرعى مصارف وقف و نحوه نظارت بر اين مصارف بررسى و تحليل گرديده است و نيز
مستند شرعى و دليل روايى فقهى هر فرع از فروعات گسترده وقف و مديريت و توليت و نظارت بر وقف و موقوفات طرح شده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
