دلیل تحریر الوسیلة - الامر بالمعروف و النهی عن المنکر (مازندرانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
« دليل تحرير الوسيلة: الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر» اثر آية الله شيخ
علی اکبر سیفی مازندرانی ، شرح و توضيح اجمالى بر مباحث و مسايل مطرح شده در باره كتاب
امر به معروف و نهی از منکر از كتاب
تحریر الوسیله امام خمینی است.
هدف نويسنده تبيين مباحث مبهم و مجمل
تحریر الوسیله و شناسايى ادله فقهى هر يك از مسائل آن است.
به صورت استدلالى در ذيل متن به شرح ادله و اقوال و مبانى فقهى مسايل پرداخته شده و ابعاد موضوعات تبيين شده است.
در تحرير الوسيله
امر به معروف و نهی از منکر در يك باب و كتاب مستقل آمده و بر خلاف كتب استدلالى كهن‌تر كه آن را در ذيل كتاب الجهاد طرح مى‌كردند،
امام خمینی مبحث نظارت اجتماعى را مهم دانسته و فروعات آن را بررسى كرده است.
اين فريضه در لسان روايات و آيات از مهم‌ترين واجبات اسلامى است. چند روايت از كتب حديثى نقل شده و بر مبناى آيات و روايات هشدارهاى مبنى بر پى‌آمدهاى منفى ترك اين فريضه داده شده و دنيا طلبى مانع اصلى آن معرفى گرديده است.
عذاب دنيوى
یهود به دليل ترك اين
فریضه بوده است.
نويسنده، معتقد است مهم‌ترين هدف قيام حسينى
قیام براى انجام اين فريضه و
اصلاح امت اسلامى بوده است. وى سپس به تشريح مسايل متن تحرير در باره تقسيم و تعريف امر به معروف پرداخته و به اين نتيجه رسيده كه مرجع تشخيص مفهوم معروف در خطابات شرعى، عرف است چون آنچه متعلق امر و نهى شارع قرار مى‌گيرد همان چيزى است كه در
عرف واقعيت دارد و قابل تشخيص است سپس از مفاهيمى كه توسط شارع مقيد و مشروط شده و رابطه موضوع عرفى با موضوع شرعى و تطبيق آن بر بحث امر به معروف و نهى از منكر تبيين شده و به تفصيل با مبحث حسن و قبح عقلى مرتبط شده و در تعريف منكر هم اين بررسى صورت گرفته كه تتبع استعمالات قرآنى لفظ منكر مشخص مى‌كند كه اين مفهوم به هر فعل قبيح و زشتى قابل
اطلاق است.
در تقسيم بندى امر به معروف به واجب و مندوب سه قول شناسايى شده كه در ميان فقها در رابطه با پذيرش و رد تقسيم يا تفصيل ميان اقسام آن وجود دارد.
در
استدلال به
وجوب کفایی امر به معروف، به آيات صريح و روايات متواتر تمسك شده است.
شیخ طوسی در اثبات وجوب اين فريضه، به قاعده عقلى
لطف استدلال كرده و بر استدلال او توسط
ابن ادریس حلی دو اشكال وارد شده و نحوه استدلال طوسى و توضيح اشكالات ابن ادريس و اقوال ديگر فقيهان و تمسك به
اجماع بر وجوب از سوى
صاحب سرائر و استدلال به آيات و روايات از مباحث مطرح شده است. مبحث بعدى به ادله فقهى و مبانى وجوب كفايى امر به معروف و نهى از منكر و بررسى مفهوم من تبعيضيه در آيه و لتكن منكم امه...
اختصاص يافته و از طريق اين تحليل‌هاى ادبى، پايه استدلال فقهى براى اثبات وجوب كفايى طرح شده است.
در اين زمينه آراى
صاحب كشاف و
ابن هشام در
مغنی اللبیب به عنوان شاهد آورده شده است.
به روايت معتبر
مسعده بن صدقه در الكافى
کلینی هم استدلال شده و در باره سند آن هم بحث شده است. دليل نهايى وجوب كفايى اين فريضه، سيره مستمر متشرعه است كه مورد استدلال
صاحب جواهر قرار گرفته و از آن دفاع كرده است.
مبحث بعدى به دلايل، مبانى و اقوال مربوط به
وجوب عینی امر به معروف و نهى از منكر اختصاص دارد. فقهاى متعددى به اين نظريه قائلند از جمله شيخ طوسى به آيه و لتكن منكم امه يأمرون بالمعروف... استناد كرده اما نويسنده اين استدلال را رد كرده است. فروعات زيادى راجع به شرايط و مسايل امر به معروف مانند شرط احتمال تأثير، شرط
استمرار بر معصيت، شرط عدم مفسده در
انکار و شرط تنجز معروف و منكر و پشتوانه فقهى هر كدام از اين شرطها ارائه شده است.
مفهوم و تحقق اين شرايط نيز به همان معناى عرفى آن مى‌باشد اگر چه جنبه روانى و شخصى دارد و هر فرد بايد خود تشخيص دهد كه شرايط مهيا شده يا نه. اما شرايط مانند قيود و تعاريف نزد عرف معيارهاى مشخصى دارند و بايد بر اساس آن معيارها به تحقيق و جستجوى شرايط پرداخت.
مبحث پايانى اين كتاب به مراتب امر به معروف و نهى از منكر، از قبيل امر و نهى زبانى و انكار با قدرت و اقدام اختصاص يافته، سپس چند فرع فقهى بررسى گرديده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
