دلالت محمول بر موضوع

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

دلالت محمول بر موضوع یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای دلالت محمول بر تمام ذات موضوع یا بر مقوِّم یا عرض لازم یا عرض مفارق موضوع است.

---

هر محمولی که بر موضوعی دلالت می‌کند اگر بر کمال حقیقت و ذات موضوع (به دلالت مطابقی) و بر تمام ذاتیات آن (به دلالت تضمنی) دلالت داشته باشد (در صورتی که ذات، دارای اجزای حقیقی باشد)، آن دلالت را «دلالت دالّ بر ماهیت» (الدالّة علی الماهیة و الدالّ علی ما هو الشیء) می‌گویند. چنین محمولی اگر لفظ مفرد باشد اسم شیء است؛ مثل لفظ انسان نسبت به مصادیق و اشخاص، و اگر لفظ مرکب باشد حدّ شیء خواهد بود؛ مثل «حیوان ناطق» و اگر بر حقیقت موضوع دلالت نداشته باشد یا بر «مقوم ذاتی» آن یا همان اجزای ذاتش دلالت دارد که به آن «دلالت محمول بر مقوِّم موضوع» گفته می‌شود،یا بر عرضی لازم ماهیت موضوع (لازم ماهیت) دلالت دارد که «دلالت محمول بر لازم موضوع» خوانده می‌شود و یا بر عارض غیر لازم ماهیت موضوع (عرض مفارق) که «دلالت محمول بر عارض موضوع» است.

---

از همین روی، دلالت محمول بر موضوع به چند دسته تقسیم می‌شود:
۱. دلالت محمول بر ذات موضوع؛
۲. دلالت محمول بر مقوِّم موضوع؛
۳. دلالت محمول بر لازم موضوع؛
۴. دلالت محمول بر عارض موضوع.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی.    
• صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی.    
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، منطق المشرقیین.    

---