دلائل الصدق (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«دلائل الصدق»، تالیف
محمد حسن مظفر، کتابی است به
زبان عربی در اثبات عقاید
شیعی و نقد و رد دیدگاه‌های
فضل ابن روزبهان خنجی.
مولف از نگارش این کتاب در سال ۱۳۵۰ ق. فراغت یافته است.
مولف در بیان انگیزه تالیف این کتاب می‌گوید، دلائل الصدق را از این جهت نوشته است که
احقاق الحق قاضی نورالله شوشتری را مفصل و طولانی یافته است.
کتاب حاضر دارای شش جلد و مشتمل بر امور ذیل است:
جلد اول: مقدمه تحقیق (موسسه آل البیت علیهم السلام) و مقدمه مولف که خود مشتمل بر سه مطلب و هر مطلب در برگیرنده اموری است.
جلد دوم: مقدمه مولف و سه مساله که هر مساله خود مشتمل بر چند مبحث است.
جلد سوم: مشتمل بر تتمه مساله سوم از جلد قبل می‌باشد.
جلد چهارم: مشتمل بر مساله چهارم و پنجم است.
جلد پنجم و ششم: تتمه مساله پنجم از جلد قبل را در برمی گیرد.
در مقدمه مفصلی که به قلم پژوهش گران موسسه آل البیت -علیه‌السّلام - بر کتاب حاضر نگاشته شده، ابتدا به معرفی سه کتاب:
اجلی البرهان فی نقد کتاب ابن روزبهان ؛ نوشته آیت‌الله
سید علی میلانی،
نهج الحق و
کشف الصدق علامه حلی و
ابطال نهج الباطل و
اهمال کشف العاطل ابن روزبهان پرداخته شده و در رابطه با روش‌های بحث وی در خصوص مساله
امامت مطالبی بیان گردیده است. به گفته محقق، صفحات قابل ملاحظه‌ای از کتاب ابن
روزبهان به
سب و
شتم علامه و
شیعه اختصاص یافته است. همچنین وی علی رغم محبتی که نسبت به
امیرالمومنین علی -علیه‌السّلام - و اهل بیت -علیه‌السّلام - ابراز می‌دارد، در بسیاری موارد با
بنی امیه و دشمنان حضرت هم کلام و هم جهت شده، به دفاع از آنان می‌پردازد. فضل همچنین در مواردی که
علامه حلی به روایاتی از عالمان
اهل سنت درباره فضائل
اهل بیت نقل می‌کند، ایشان را مورد طعن قرار داده و روایات آن‌ها را ضعیف می‌شمارد. وی همچنین در بسیاری موارد دچار تناقض شده و هم چنین در مواردی از بحث خارج شده، به موضوع دیگری پرداخته است.
در این مقدمه مفصل، همچنین به معرفی
علامه حلی،
فضل بن روزبهان،
قاضی نورالله شوشتری و شیخ
محمدحسن مظفر (مولف کتاب حاضر) پرداخته شده و روش تحقیق بیان گردیده است.
دلائل الصدق در برگیرنده سه نوشته مربوط به هم که هر کدام در دوره‌ای جداگانه نگاشته شده است، می‌باشد:
۱-
نهج الحق و کشف الصدق نوشته
علامه حلی که آن را به درخواست
سلطان اولجایتو محمد خدابنده نوشته است.
این کتاب؛ مشتمل بر هشت مسئله به شرح زیر است:
۱- محسوسات اصل اعتقادات؛ ۲- نظر؛ ۳-
صفات خداوند؛ ۴-
نبوت ؛ ۵-
امامت ؛ ۶-
معاد ؛ ۷-
اصول فقه ؛ ۸-
فقه .
۲-
ابطال نهج الباطل و اهمال کشف العاطل - که اختصارا
ابطال الباطل نامیده می‌شود، نوشته
فضل الله بن روزبهان خنجی، وی رد خود را در
سال ۹۰۹ ق. در
کاشان به پایان برده است و در آن تمام کتاب علامه را رد کرده است.
تاکنون دوبار از سوی عالمان مکتب
اهل بیت بر نوشته فضل ردیه نگاشته شده است:
۱-
قاضی سید نور الله شوشتری شهید که
احقاق الحق را با تفصیل تمام در رد وی نوشت و چون
عامه از آن آگاه شدند، او را در سال ۱۰۱۹ ق. در
هندوستان در عهد فرمانروایی
جهانگیر شاه تیموری به
شهادت رساندند.
۲- علامه
محمدحسن مظفر که
دلائل الصدق را در رد
ابطال الباطل فضل نگاشت.
علامه مظفر در رد خود بر ابطال الباطل فضل، به مطالب مربوط به اصول دین بسنده کرده و از ورود به مباحث
اصول و
فقه و فروع آن خودداری کرده است. او خود در پایان جلد سوم می‌گوید:
(در همین جا دست از نگارش بر می‌داریم. چرا که اساس، اصول دین است. پس اگر خدای متعال خواننده این کتاب را به پیروی از حق موفق گرداند، همانا که از بحث
اصول فقه و فروع آن بی نیاز خواهد بود و گرنه از جاده هدایت به دور است. شاید اگر فرصتی به ما دست دهد کتاب را تمام کنیم).
۳-
فضائل امیرالمؤمنین و امامته من دلائل الصدق، نوشته علامه
محمدحسن مظفر که در
ربیع الاول ۱۳۵۰ ق. از نگارش آن فراغت یافته است.
محمدحسن مظفر با نگاهی به سه کتاب یاد شده، این کتاب را با بیانی جدید و نیز نقل و رد برخی از سخنان
ابن تیمیه نگاشته است. او در هر مبحث ابتدا سخنان
علامه حلی با عبارت قال المصنف، آنگاه گفته‌های
روزبهان را با عبارت و قال الفضل نقل می‌کند و سپس خود مطالبی در توضیح و تبیین بیشتر مساله می‌افزاید.
مرحوم مظفر در ابتدای کتاب مقدمه‌ای نسبتا مفصل در باب نقل روایات آورده و طی آن به بررسی
صحاح سته اهل سنت پرداخته است. وی با یادآوری این نکته که مناقشه اهل سنت در
سند روایات وارده در مناقب اهل بیت -علیه‌السّلام - از ارزش برخوردار نیست، از چهار جهت در روایات صحاح سته مناقشه می‌کند که این جهات عبارتند از: مناقشه در نحوه گردآوری این صحاح، اشتمال صحاح مذکور بر
کفر، تدلیس غالب راویان موجود در صحاح، جرح اکثر رجال اسناد روایات صحاح.
در مقدمه جلد دوم، مولف به معرفی
فرقه ناجیه پرداخته و دیدگاه
فضل بن روزبهان را در این باره نقل و نقد می‌کند، سپس سه مساله ذیل را مورد بررسی قرار داده و به نقد دیدگاه فضل در مورد آن می‌پردازد:
ادراک،
نظر و
صفات خداوند .
در جلد سوم، ادامه مباحث مربوط به مساله سوم (صفات خد اوند) آمده است.
جلد چهارم مشتمل بر دو مساله
نبوت و
امامت است.
در مساله نخست که مشتمل بر سه مبحث است، به موضوعات ذیل پرداخته شده است: در مبحث نخست این مساله درباره
نبوت خاصه نبوتپیامبر اکرم -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - سخن گفته شده، در مبحث دوم درباره
عصمت انبیاء الهی مطالبی بیان گردیده و در مبحث سوم درباره ضرورت پاکی مولد
انبیاء و نیز بری بودن ایشان از افعال
زشت و ناپسند سخن گفته شده و دیدگاه فضل در این باره نقد گردیده است.
در مساله دوم که به موضوع امامت اختصاص یافته و خود مشتمل بر پنج مبحث است (و این مباحث محتوای بخشی از این جلد و کل دو جلد دیگر کتاب را تشکیل می‌دهد)، موضوعات ذیل مطرح گردیده و به شبهات
ابن روزبهان درباره آن پاسخ داده شده است:
مبحث اول: وجوب
عصمت امام ؛ مبحث دوم: ضرورت افضل بودن امام از سایر مردم (رعیت)؛ مبحث سوم:
روش تعیین امام ؛ مبحث چهارم: بیان دیدگاه
شیعه و
اهل سنت درباره
خلیفه بلافصل پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم -.
جلد پنجم، کتاب هم تتمه مباحث مربوط به امامی که از سوی
پیامبر اکرم -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم -معین شده را دربردارد.
جلد ششم به تتمه مطالب مربوط به مبحث چهارم از جلد قبل و نیز مبحث پنجم مساله دوم از جلد چهارم؛ یعنی معرفی و بررسی برخی فضائل امیرالمؤمنین علی -علیه‌السّلام - اختصاص یافته است.
از ویژگی‌های قلم مرحوم مظفر نزاهت، پیراستگی، دوری از هر گونه آلایش، اتهام ناروا، ناسزاگویی به دیگران و فرو رفتن در شبهات نادرست است. هر چه فضل به
سب و
ناسزا پناه برده، مؤلف ما از آن دوری کرده با
سعه صدر و با دلایل قانع کننده و براهین روشن به دفع شبهات وی پرداخته، عقاید
شیعه را در هر زمینه‌ای با استناد به آیات و روایات آن گونه که باید اثبات کرده است. مرحوم مظفر به مصداق
آیه قرآن از کنار
تعصب و ناسزاگویی، بد دهنی و تندروی‌های ناشایست فضل، کریمانه گذشته است و هرگز در مقام مقابله به مثل بر نیامده است.
کتاب؛ مشتمل بر پاورقی‌هایی به قلم محققان و نیز فهرست مطالب در انتهای هر جلد می‌باشد.
۱- مقدمه تحقیق.
۲- مقدمه مولف.
۳- متن کتاب.
۴- امینی، فرزانه، دلائل الصدق، فضائل و امامت امام علی -علیه‌السّلام -، کتاب ماه دین، خرداد ۱۳۷۸، ش ۲۰، ص۱۴- ۱۵.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
