• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دفاع (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



از عناوین و موضوعات مطرح شده در آیات قرآن، «دفاع» است.



دفاع در مادّه اصلى‌اش «دفْع» به معناى دور نمودن چيزى است. اگر با كلمه «الى‌» متعدّى شود به معناى رساندن و پرداختن است و در صورتى كه با كلمه «عن» متعدّى شود به معناى حمايت است. اين واژه‌ در اصطلاح فقه، تكليفى است براى پيشگيرى از آسيبهايى كه اساس اسلام را تهدید مى‌كند و يا جان و مال و آبروی انسان را هدف قرار مى‌دهد. دفاع، در اصطلاح حقوق، جوابى است كه اصحاب دعوى به يكديگر مى‌دهند، كه به معناى اعم، شامل ايرادات هم مى‌باشد.
[۳] جعفرى لنگرودى، ترمينولوژى حقوق، ص ۳۰۳، «دفاع».

در اين عنوان، با توجّه به موارد كاربرد كلمه «دفاع» در قرآن و نظر مفسّران‌
[۵] نک: فخررازی، محمد بن عمر، التّفسير الكبير، ج ۲۳- ۲۴، ص ۳۹۴۰.
معناى فقهى و حقوقى آن مراد است و آیاتی معرفی می‌شوند که در آن‌ها از واژه‌هاى‌ «حصن»، «سد»، «جدل»، «دفع»، «صرف» و مفهوم آيات استفاده شده است.


و آن بر دو قسم است: یکی از آن‌ها: دفاع از اساس اسلام و قلمرو آن است. دوم آن‌ها: دفاع مکلف از خودش و مانند آن است.

۲.۱ - دفاع از اساس اسلام و قلمرو آن

امام خمینی در تحریرالوسیله در بیان ابعاد و صور مساله می‌فرماید: «اگر دشمنی که از او بر اساس اسلام و اجتماع مسلمین ترس باشد، بلاد مسلمین و یا مرزهای آن را مورد هجوم قرار دهد، بر مسلمان‌ها واجب است که از آن به هر وسیله‌ای که ممکن است با بذل مال و جان، دفاع نمایند.» و «این دفاع، مشروط به حضور امام (علیه‌السلام) و اذن او و اذن نایب خاص یا عام او نیست، پس بر هر مکلفی بدون هیچ قید و شرطی واجب است به هر وسیله‌ای که باشد، دفاع نماید.» همچنین «اگر ترس تسلط بیشتری بر بلاد مسلمین و توسعه استیلاء و گرفتن بلاد آن‌ها یا اسیر نمودن آن‌ها باشد دفاع به هر وسیله‌ای که ممکن است واجب می‌باشد.» و «اگر بر قلمرو اسلام از استیلای سیاسی و اقتصادی که منجر به اسارت سیاسی و اقتصادی مسلمین و موهون شدن اسلام و مسلمین و ضعیف‌شدن آن‌ها می‌شود، ترس باشد، با وسیله‌های مشابه و مقاومت‌های منفی، دفاع واجب است؛ مانند نخریدن کالاهای آنان و ترک استفاده از آن، و ترک رابطه و معامله با آنان به طور مطلق.»

۲.۲ - دفاع از نفس

امام خمینی در تحریرالوسیله در این باره می‌فرماید: «اشکالی نیست که انسان حقّ دارد محارب و مهاجم و دزد و مانند این‌ها را از خود و حریم و مالش هراندازه که می‌تواند، دفع نماید. بنابراین «اگر دزد یا غیر دزد بر شخصی در خانه‌اش یا غیر خانه‌اش، هجوم آورد تا ظالمانه او را بکشد، بر او واجب است به هر وسیله ممکنی دفاع نماید؛ ولو اینکه به قتل مهاجم، منجر شود و تسلیم‌شدن و پذیرفتن ظلم برایش جایز نیست.» همچنین «اگر به متعلقین کسی از قبیل پسر یا دختر یا پدر یا برادر یا بقیه کسانی که به او تعلق دارند حتی خدمتگزار مرد و زن او، هجوم آورد که ظالمانه او را بکشد جایز، بلکه واجب می‌باشد که از او دفاع کند؛ ولو اینکه به کشته‌شدن مهاجم منجر شود.» و «اگر به حریم او - زوجه‌اش باشد یا غیر او - هجوم برد که تجاوز نماید، دفع او با هر وسیله‌ای که ممکن است واجب می‌باشد ولو به کشته‌شدن مهاجم منتهی شود، بلکه اگر هجوم به عرض حریم شود و به حد تجاوز نرسد، ظاهراً وظیفه همین است.» همچنین «اگر به مال او یا مال عیالش هجوم آورد، دفع او به هر وسیله ممکنی برایش جایز است ولو اینکه به قتل مهاجم، منتهی شود.»


آمادگی دفاعی (قرآن)، دفاع ابراهیم (قرآن)، دفاع از آبرو (قرآن)، دفاع از ائمه (قرآن)، دفاع از اماکن مقدس (قرآن)، دفاع از انبیاء (قرآن)، دفاع از بت (قرآن)، دفاع از پیرو (قرآن)، دفاع از توحید (قرآن)، دفاع از حق (قرآن)، دفاع از خائنان (قرآن)، دفاع از خویش (قرآن)، دفاع از دین (قرآن)، دفاع از زنان (قرآن)، دفاع از سلیمان (قرآن)، دفاع از عیسی (قرآن)، دفاع از قرآن (قرآن)، دفاع از کودکان (قرآن)، دفاع از محمد (قرآن)، دفاع از مریم (قرآن)، دفاع از مستضعفان (قرآن)، دفاع از مظلوم (قرآن)، دفاع از موحدان (قرآن)، دفاع از موسی (قرآن)، دفاع از مؤمنان (قرآن)، دفاع از مهمان (قرآن)، دفاع از وطن (قرآن)، دفاع از یتیم (قرآن)، دفاع برادران یوسف (قرآن)، دفاع بنیاسرائیل (قرآن)، دفاع حبیب نجار (قرآن)، دفاع داود (قرآن)، دفاع در برابر دشمن (قرآن)، دفاع در قیامت (قرآن)، دفاع شاعران مؤمن (قرآن)، دفاع طالوت (قرآن)، دفاع لوط (قرآن)، دفاع مریم (قرآن)، دفاع مشرکان (قرآن)، دفاع مظلوم (قرآن)، دفاع منافقان (قرآن)، دفاع موسی (قرآن)، دفاع مؤمن آل یاسین (قرآن)، دفاع نظامی (قرآن)، دفاع نوح (قرآن)، دفاع هارون (قرآن)، دفاع هدهد (قرآن)، دفاع هود (قرآن)، دفاع یوسف (قرآن)، رهبری در دفاع (قرآن)، غزوه‌های دفاعی (قرآن)، فطری بودن دفاع (قرآن)، فلسفه دفاع (قرآن)، محدوده دفاع (قرآن).


۱. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص ۳۱۶، «دفع».    
۲. خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، ج ۱، ص ۵۱۵.    
۳. جعفرى لنگرودى، ترمينولوژى حقوق، ص ۳۰۳، «دفاع».
۴. نک: طوسی، محمد بن حسن، التّبیان فی تفسیر القرآن، ج ۷، ص ۳۲۰.    
۵. نک: فخررازی، محمد بن عمر، التّفسير الكبير، ج ۲۳- ۲۴، ص ۳۹۴۰.
۶. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۱۵، کتاب الامر بالمعروف والنهی عن المنکر، فصل فی الدفاع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۷. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۱۵، کتاب الامر بالمعروف والنهی عن المنکر، فصل فی الدفاع، القول فی القسم الاول، مسالة۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۸. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۱۵، کتاب الامر بالمعروف والنهی عن المنکر، فصل فی الدفاع، القول فی القسم الاول، مسالة۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۹. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۱۵، کتاب الامر بالمعروف والنهی عن المنکر، فصل فی الدفاع، القول فی القسم الاول، مسالة۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۱۰. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۱۵، کتاب الامر بالمعروف والنهی عن المنکر، فصل فی الدفاع، القول فی القسم الاول، مسالة۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۱۱. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۱۷، کتاب الامر بالمعروف والنهی عن المنکر، فصل فی الدفاع، القول فی القسم الثانی، مسالة۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۱۲. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۱۷، کتاب الامر بالمعروف والنهی عن المنکر، فصل فی الدفاع، القول فی القسم الثانی، مسالة۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۱۳. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۱۷، کتاب الامر بالمعروف والنهی عن المنکر، فصل فی الدفاع، القول فی القسم الثانی، مسالة۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۱۴. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۱۷، کتاب الامر بالمعروف والنهی عن المنکر، فصل فی الدفاع، القول فی القسم الثانی، مسالة۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۱۵. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۱۷، کتاب الامر بالمعروف والنهی عن المنکر، فصل فی الدفاع، القول فی القسم الثانی، مسالة۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۴، ص۴۵، برگرفته از مقاله «دفاع»    
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)    ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    






جعبه ابزار