دروس الاعلام و نقدها (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب "دروس الأعلام و نقدها(
ثلاث رسائل) " اثر
سید مصطفی خمینی ، اين رساله در حقيقت مقاله و رساله سوم از
مجموعه ثلاث رسائل است كه شامل حدود ۱۵۰ صفحه و گزارش از ۲۹ درس خارج
فقه و اصول فقيهان و مراجع
نجف اشرف است. اين رساله حاصل استفاده‌هاى نويسنده از دروس فقيهان نجف است آن هنگام كه نويسنده به همراه پدرشان از
ترکیه به نجف رفتند. گزارش‌ها مختصر و حاوى مبانى، استدلال‌ها و نقد و ارزيابى مى‌باشند.
علامۀ مجاهد، شهيد آيت الله
سید مصطفی خمینی فرزند بزرگوار رهبر كبير انقلاب حضرت
امام خمینی قدس سره در سال۱۳۰۹هجرى شمسى در شهر مقدس
قم و در خانواده‌اى اهل
علم و شريف و بزرگ به دنيا آمد. سید مصطفی شش سال در مدارس جديد به فراگيرى علوم ابتدايى پرداخت. سپس تحصيل در
حوزۀ علمیّۀ قم را آغاز كرد و در ۱۷ سالگى به درخواست پدرش ملبس به لباس مقدس روحانيت شد.وى در علوم ادبيات به سرعت پيش رفت و در آن علم صاحب نظر شد. نظريات او در برابر بزرگان ادبيات را مى‌توان در كتاب ارزشمندش به نام«
تفسیر القرآن الکریم » مشاهده نمود.پس از آن، شروع به فراگيرى علوم ديگر حوزه مانند:
فقه ،
اصول ،
رجال ،
حدیث ،
فلسفه و
عرفان كرد و در مدت كوتاهى در همۀ آنها به مراتب عالى رسيد.
در ۳۳ سالگی درس خارج اصول خود را در حوزۀ علميّۀ قم آغاز كرد و پس از تبعید دورۀ دوم درس خارج اصول خود را در حوزۀ علميّۀ
نجف اشرف آغاز نمود. آيت الله سيد مصطفى خمينى در آن درس به بحث مفصل و عميق مباحث اصولى و نقد و بررسى آراء و نظريات محققين پرداخت و نظريات و تحقيقات نو و استوار خود را مطرح ساخت كه همگى دلالت بر مقام و منزلت علمى آن شهيد بزرگوار داشت.علاوه بر آن، وى درس خارج فقه و تفسيرى نيز آغاز نمود كه در عمق و گستردگى و ارزش مباحث، مورد توجه علما و محققين بزرگ حوزۀ علميّۀ نجف قرار گرفت.در مقام آيت الله سيد مصطفى خمينى همين بس كه حضرت امام خمينى دربارۀ او مى‌فرمايد:« مصطفى اميد آيندۀ
اسلام بود.»
قوه استنباطى و قدرت اجتهادى نويسنده از كنكاش آرا و مباحث و موضوعاتى كه از فقيهان مختلف دريافته، آشكار مى‌شود و با اسلوبى انتقادى به تشريح ضعف‌ها، ايرادها و نقض‌ها مى‌پردازد. توانايى عقلى اصولى، چشم‌انداز وسيع نسبت مباحث كلى و جزيى
اصول و
فقه و تسلط بر مبانى و فهم دلالت ادله از خصوصيات روش اجتهادى نويسنده است.
عمده دروس و مباحث مورد توجه نويسنده، دروس پدرشان امام خمينى بوده و تعدادى ديگر هم از
آیت الله خویی ،
آیت الله محمد باقر زنجانی ،
آیت الله سید محسن حکیم و
آیت الله شاهرودی مى‌باشد.
درس اول از مباحث آيت الله شاهرودى در باره اطراف
علم اجمالی و جريان اصول لبى و لفظى و عملى در اين مورد است.
درس دوم در تمسك به
حدیث سلطنت براى تصحيح معاطات است كه به تفصيل گزارش شده و اشكالات امام بر اين دليل آمده و در نهايت
معاطات به عنوان يك قاعده امضايى ارائه شده است.
در درس سوم از مباحث آيت الله خويى پيرامون اقسام سه‌گانه نواهى نقد شده زيرا به عقيده مقرر ميان دلالت التزامى و تطابقى در اين مبحث خلط شده است.
در درس چهارم گزارشى كوتاه از درس امام راجع به عدم شمول حديث سلطنت نسبت به شك در اسباب مطرح شده است.
درس پنجم گزارشى مفصل‌تر از درس آيت الله محمد باقر زنجانى در باره فرعى فقهى است; اين فرع راجع به
احکام آبى است كه در ميانه قلت و كثرت قرار دارد و حالت سابقه آن نامعلوم است.
درس ششم در باره لزوم
شرکت و جواز آن.
درس هفتم در خصوص زمين مغصوبه.
و درس هشتم تمسك به عمومات شروط براى اثبات صحت معاطات مى‌باشد.
دروس بعدى تا درس بيست و پنجم به اين مباحث اختصاص دارد:
مسئله
علم اجمالى،
معاطات و ملكيت،
احراز عنوان مخصص به واسطه
استصحاب ،
عقد شركت و جواز آن،
جريان استحصاب شخصى در ملكيت حاصل از معاطات،
ترجيح جانب نهى و
حرمت بر امر و وجوب،
جريان استصحاب معارض با استحصاب ملكيت،
تردد حق متعلق به غير ميان افراد محصور،
جواز
ایقاع عقد
مزارعه به واسطه امر،
جريان نزاع در
اجتماع و
امتناع در اضداد،
استدلال به
قاعده سلطنت براى لزوم معاطات،
صحت
ایجاب از زارع و مالك،
حديث لا يحل مال امرء مسلم الا بطيب نفسه،
امكان تعبد به امارات و نقد سخن ابن قبه،
تفسير استثناى موجود در آيه
تجارت و شرايط مزارعه.
دروس فنى و اجتهادى مذكور هر كدام حاوى مطالب و استدلال‌هاى تازه و قابل توجهى بوده و نويسنده به گزارش و نقد اين دروس اهتمام ورزيده است.
در ادامه دروس يكى از مباحث امام خمينى پيرامون ادله خيار مجلس و نحوه استفاده از اين دليل براى اثبات لزوم معاطات نقد شده است. نويسنده در نقد اين
استدلال معتقد است روايات
خیار فقط در مقام جعل خيار هستند اما در بيان مطلق يا خاص بودن بيع و كيفيت بيع نيستند بنا بر اين روايات در اين امور
اطلاق ندارند.
در درس ۲۷ اين نكته بحث شده كه صحت و فساد آيا از امور قابل جعل هستند. در موضوع حاضر صاحب كفايه ميان عبادات و معاملات تفكيك قايل شده است. نويسنده معتقد است كه بايد به منشأ اعتبار اين مفاهيم و اين كه از عناوين عرفى هستند، توجه كرد و دخالت امر و
حکم شرع در اين امور عرفى طبق مشى و استدلالى كه آيت الله خويى انجام داده خطا و ناشى از قصور در فهم ماهيت اين عناوين مى‌باشد.
درس ۲۸ در نقد شبهه ابن قبه پيرامون جعل شرعى امارات است كه توسط آيت الله شاهرودى طرح و بررسى شده است.
درس پايانى در استدلال و استفاده از آيه شريفه اوفوا بالعقود براى اثبات لزوم معاطات و اشكالات اين استدلال است.
ثلاث رسائل، دروس الأعلام و نقدها نویسنده:آیت الله سید مصطفی خمینی
نرم افزار
جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
