درر الفوائد (حائری یزدی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«درر الفوائد»، اثر
شیخ عبد الکریم حائری یزدی ، به
زبان عربی و مشتمل بر یک دوره مباحث اصولی از ابتدای موضوع علم تا رساله
اجتهاد و
تقلید است. نخستین بار، جلد اول آن در سال ۱۳۳۷ ش و جلد دوم آن، در سال ۱۳۳۸ ش و بعد از آن مکررا چاپ شده است.
جلد اول، مشتمل بر موضوعاتی از قبیل تعریف
علم اصول ، موضوع علم اصول، وضع و مباحث مربوط به آن،
مشتق و مباحث مربوط به آن، اوامر، نواهی، مفاهیم،
عام و
خاص و
مطلق و
مقید است و جلد دوم، شامل مباحث
قطع و
ظن و
شک و
تعارض دلیلین می‌باشد.
مؤلف، در جلد اول، ابتدا به تعریف علم اصول و موضوع آن می‌پردازد، سپس وارد بحث‌های مقدماتی می‌شود که مربوط به مباحث
الفاظ علم اصول است و آنها عبارتند از:
حقیقت وضع و اقسام آن، حقیقت و مجاز و علایم هر یک، حقیقت شرعیه، صحیح و اعم، اشتراک الفاظ، استعمال لفظ در بیشتر از یک معنا و بحث مشتق.
وضع، نوعی اختصاص و ارتباط موجود بین لفظ و معناست و این اختصاص، اگر ناشی از عمل واضع باشد، وضع تعیینی و اگر ناشی از کثرت استعمال باشد، وضع تعینی نام دارد. مؤلف، در اقسام وضع، آن جا که وضع خاص و موضوع له عام است، می‌فرماید: این قسم، در جایی است که شخص و جزیی خارجی تصور شود بدون آنکه
علم تفصیلی به قدر مشترک بین آن و سایر افراد باشد، ولی
علم اجمالی به وجود قدر جامعی بین آن و باقی افراد وجود دارد، مانند آنکه
انسان ، جسمی را از دور می‌بیند، ولی نمی‌داند که
حیوان است یا جماد و به طور کلی نمی‌داند که داخل در کدام نوع است؟ پس لفظ را به ازای چیزی که با این شخص در خارج متحد است، وضع می‌کند. بنا بر این موضوع له اجمالا و بالوجه ملاحظه شده است...
مؤلف، بعد از فراغت از مباحث مقدماتی، به مقاصد کتاب می‌پردازد:
مقصد اول، در اوامر است که در آن، مباحثی از قبیل ماده امر،
صیغه امر ، فرق بین انشاء و اخبار، طلب و
اراده ، مره و تکرار، فور و تراخی و اجزا مورد بررسی قرار گرفته است.
مقصد دوم، درباره مقدمه واجب است. بحث در این است که اگر یک امر وجوبی از طرف
شارع و مولی صادر شد، به طوری که انجام آن محتاج مقدماتی است، آیا
عقل حکم به ملازمه وجوب آن با وجوب مقدمات آن خواهد نمود یا نه و می‌توان گفت مقدمات آن هم،
وجوب شرعی و مولوی دارند؟ مؤلف، قبل از شروع در اصل بحث به بررسی مقدمات لازم از قبیل اصولی یا فقهی بودن مسئله، تقسیمات مقدمه واجب و اقسام واجب می‌پردازد.
مقصد سوم، درباره
ضد است. این بحث، از مباحث مهم و مفید اصولی است. بحث در آن، پیرامون این است که اگر مولی به چیزی امر نمود، آیا نفس این امر و دستور، اقتضا و
دلالت بر نهی از ضد این
ماموربه دارد یا نه؟
مقصد چهارم، در
جواز اجتماع امر و نهی و مقصد پنجم، در عام و خاص و مقصد ششم، در مطلق و مقید است و بدین ترتیب، جلد اول پایان می‌پذیرد.
جلد دوم کتاب، مشتمل بر سه مبحث و رساله‌ای در اجتهاد و
تقلید است:
مبحث اول، درباره قطع و اقسام آن است. مبحث دوم، درباره
ظن و مبحث سوم، در باره شک و مجاری
اصول عملیه است. مؤلف، در خاتمه کتاب، به بحث و بررسی پیرامون اجتهاد و تقلید می‌پردازد و نظریات خود را ارائه می‌دهد.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
