دراسات اصولیة فی القرآن الکریم (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب دراسات اصولیة فی القرآن الکریم تالیف دکتر محمد ابراهیم الحفناوی که یکی از شخصیت‌های علمی مصر است.
مولف این کتاب ریاست دانشکده اصول فقه دانشگاه شریعت و قانون، شهر طنطاو را بر عهده دارد علاوه بر اینکه در دانشکده فوق تدریس می‌نمایند. نام کتاب «دراسات اصولیة فی القرآن الکریم» که درباره بعضی از موضوعات مهم علوم قرآن همچون:
اعجاز ،
نسخ ،
تواتر قراءآت و
مباحث الفاظ ، بحث نموده است. با توجه به عنوان کتاب به دست می‌آید که روش ارائه مطالب به صورت روش اصولی (
استدلالی) است و مؤلف سعی نموده پس از طرح موضوع ابتدا توضیح مختصری پیرامون آن ارائه سپس اقوال مختلف را همراه با ادله آنها ذکر نماید.
کتاب دارای یک مقدمه و هفت باب و یک خاتمه می‌باشد و مجموعا شامل ۲۷ فصل است که مطالب فصول آن به شرح ذیل است:
باب اول: درباره ثبوت قرآن شامل ۷ فصل: فصل اول: پیرامون
متواتر بودن قرآن فصل دوم:
ترتیب آیات و سوره‌های قرآن فصل سوم: آیا در قرآن الفاظ غیر عربی وجود دارد؟
فصل چهارم: بحث
ترجمه قرآن .
فصل پنجم:
حجیت قرآن .
فصل ششم: غایة و هدف نهایی از بحث در قرآن.
فصل هفتم: درباره
خواص قرآن باب دوم: درباره احکامی که قرآن آنها را بیان کرده این باب شامل ۴ فصل است: فصل اول:
احکام وارده در قرآن فصل دوم: چگونگی بیان علت
حکم در قرآن فصل سوم:
روش قرآن در بیان احکام فصل چهارم:
روش استخراج احکام از قرآن باب سوم:
مباحث الفاظ ،این باب دارای چهار فصل می‌باشد: فصل اول: اقسام لفظ به اعتبار معنایی که برای آن
وضع شده
فصل دوم: اقسام لفظ به اعتبار معنایی که در آن استعمال شده.
فصل سوم: درباره لفظ به اعتبار ظاهر و مخفی بودن معنای آن. فصل چهارم: درباره
کیفیت دلالت لفظ بر معنی .باب چهارم: درباره
نسخ ،این باب شامل ۳ فصل است: فصل اول: درباره
مدلول نسخ و اقوال علماء در این باره فصل دوم: درباره
انواع نسخ فصل سوم: چگونگی شناخت
نسخ. باب پنجم: رابطه بین قرآن و سنت- این باب دارای ۲ فصل است فصل اول: پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم چه مقدار از قرآن را بیان کرده؟
فصل دوم: انواع بیان باب ششم: درباره مکی و مدنی این باب شامل ۷ فصل است: فصل اول: تعریف
مکی و
مدنی. فصل دوم: راههای شناخت مکی و مدنی فصل سوم: خصوصیتهای هر کدام از سوره‌های مکی و مدنی. فصل چهارم: بیان هرکدام از سوره‌های مکی و مدنی. فصل پنجم: تنزلات قرآن. فصل ششم: درباره
تنجیم . قرآن فصل هفتم: اولین و آخرین آیه‌ای که نازل شده.
این کتاب دارای ویژگی‌هایی است که به برخی از آنها اشاره می‌شود: ۱- روش ارائه مطالب کتاب بصورت
استدلالی است بدین معنی که پس از طرح موضوع بحث، نظرات مختلف همراه با ادله آنها توضیح داده شده آنگاه به نقد و بررسی می‌پردازد- گاهی از اوقات بصورت اشکال و جواب مسائل را مطرح می‌نماید ۲- برای توضیح بیشتر مطالب، سعی شده است که از آیات قرآن شاهد مثال آورده شود ۳- بعضی از مسائل که مربوط ب
ه علوم قرآن نیست ولی در متن کتاب به آن اشاره شد.
در پاورقی شرح داده شد. مانند تعریف
دور و تسلسل و... ۴- لغات مشکل در متن، شرح آنها در پاورقی آمده ۵- فصل اول از باب چهارم: بحث
نسخ- در این مبحث ۵ نظریه درباره
نسخ ذکر. ادله آنها همراه با جواب آنها را توضیح می‌دهد در ادامه آیاتی را که ادعای
نسخ در آنها شده را به ترتیب سوره‌ها بیان و جواب مدعیان را می‌دهد (۲۰ مورد را ذکر می‌نماید). ۶- باب ششم- فصل اول- پس از تعریف
مکی و
مدنی ،
فوائد علم به مکی و مدنی را بیان می‌نمایند ۷- باب اول- فصل چهارم. پیرامون ترجمه قرآن. در این فصل انواع ترجمه‌ها را ذکر و اثبات می‌کنند که ترجمه قرآن به زبان دیگر غیر ممکن است. ۸- باب دوم. فصل چهارم. در این فصل راههای استخراج
احکام شرعیه از قرآن شرح داده شده ۹- باب دوم: فصل سوم. در این فصل روش قرآن در بیان احکام ذکر شده است. روشهایی که بواسطه آنها تکالیف الهی برای بندگان ملزم می‌شود مانند
صیغه امر - یا لفظ کتب و... همانگونه که در ابتدا ذکر شد کتاب دارای ویژگیهای فراوانی است که به برخی از آنها اشاره گردید. و نظر به همین ویژگی هاست که می‌توان اذعان نمود که این کتاب، بعد از دو کتاب ارزشمند البرهان و الاتقان، قرار دارد.
لذا مناسب است که در صورت امکان به زبان فارسی ترجمه گردد.
این کتاب یک جلد و به زبان عربی است و دارای ۴۸۷ صفحه است که مشخصات آن به شرح ذیل است: ۱- کاغذ: اعلاء ۲- نوع چاپ: کامپیوتری ۳- جلد: گالینگور ۴- نوبت چاپ: اول ۵- تاریخ انتشار: ۱۴۲۲ هجری- قمری ۶- ناشر: مکتبة و مطبعة الاشعاع الفنیة، مصر. ۷- دارای دو فهرست اجمالی و تفصیلی.
نرم افزار مشکاة الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
