خَطاء (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَطاء (به فتح خاء و طاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
اشتباه است.
خَطيئه (به فتح خاء و کسر طاء) به معنای خطای عمدی و گناه است. این واژه سی و پنج بار در
نهج البلاغه آمده است.
خَطاء به معنای اشتباه آمده است. ناگفته نماند:
خطاء و اشتباه سه گونه است.
اوّل: آنکه کار ناشایستی را از روی عمد و بی‌اعتنائی انجام دهد، اینگونه
خطا،
گناه و موجب
عقاب است تمام خطاهائی که در جای گناهانت آمده از این قسم هستند.
دوم: اینکه کار شایسته‌ای را قصد کند ولی اشتباه کرده خلاف آنرا انجام دهد مثل اینکه می‌خواست پرنده‌ای را
شکار کند، اشتباها انسانی را کشت، این
خطا عفو شده است و تبعات بخصوصی دارد.
سوم: آنکه کار خلافی را اراده کند ولی اشتباها کار خوب انجام شود اینگونه شخص درباره اراده‌اش مذموم است و درباره کارش نیز ممدوح نیست.
خَطیئه به معنای خطای عمدی و گناه است.
امام علی (علیه‌السلام) درباره معنی اوّل فرموده:
«وَإِنَّ الخَطَايَا خَيْلٌ شُمُسٌ حُمِلَ عَلَيْهَا أَهْلُها، وَخُلِعَتْ لُجُمُهَا فَتَقَحَّمَتْ بِهِمْ في النَّارِ» «بدانید گناهان اسبان چموشی هستند که اهل گناهان بر آنها بار شده و لگام‌های آنها رها شده و اهل خود را به آتش داخل کرده‌اند.»
(شرح‌های خطبه:
) امام (صلوات‌الله‌علیه) در این سخن تشبیه عجیبی به کار برده که فقط شایسته او در سخن گفتن است.
و درباره
دنیا فرموده:
«أَنَّ الدَّهْرَ مُوتِرٌ قَوْسَهُ، لاَ تُخْطِىءُ سِهَامُهُ، وَلاَ تُؤْسَى جِرَاحُهُ» «دنیا تیرهای خویش را به کمان گذاشته تیرهایش
خطا نمی‌کند، و زخم‌هایش مداوا نمی‌شود.»
(شرح‌های خطبه:
)
خطیئة به معنای خطای عمدی و گناه است، حضرت در رابطه با زمان آینده فرموده است:
«مِنْهُمْ تَخْرُجُ الْفِتْنَةُ، وَإِلَيْهِمْ تَأوِي الْخَطِيئَةُ» (
فتنه و
فساد از آنان بر مى‌خيزد و
خطاها در آنها لانه مى‌كند.)
(شرح‌های حکمت:
)
واژه
خطاء سی و پنج بار در نهج آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خطاء»، ج۱، ص۳۴۷.
