خورشید تابان در علم قرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«خورشید تابان در علم
قرآن» اثر حاج شیخ
علی محدث خراسانی کتابی است که با رویکردی دوباره به بسیاری از مباحث
قرآنی پرداخته است.
این کتاب در چهار بخش تنظیم شده که عبارتند از:
بخش اول،
قرآن. در این بخش دو دیدگاه برای
شناخت قرآن معرفی می‌شود.
دیدگاه اول:
شناخت قرآن به
قرآن.
دیدگاه دوم:
شناخت قرآن از دیدگاه
امامان معصوم - علیهم السلام-؛ یعنی با مراجعه به فرمایشات ایشان در مورد تمسک به حبل
قرآن. در ادامه
شناخت عقل و
عقل از دیدگاه
قرآن، فلاسفه، پیشوایان دین، هدایت
قرآن از دیدگاه
عقل و... مورد بحث قرار گرفته است.
بخش دوم، هستی آفرین در
قرآن؛
به عناوینی چون:
علم پروردگار از نظر
قرآن،
قدرت آفریدگار از نظر
قرآن،
حکمت پروردگار از نظر
قرآن،
اراده پروردگار از دیدگاه
قرآن، یکتایی آفریدگار جهان از دیدگاه
قرآن،
فعل خداوند از دیدگاه
فلاسفه و
صوفیه می‌پردازد.
بخش سوم، چشم اندازی کوتاه بر نظریات فلاسفه و صوفیه در خداشناسی و نقد آن؛
سیری کوتاه دارد در نظریات فلاسفه و به نقد و بررسی
فلسفه مادی می‌پردازد. در ادامه به معرفی
فلسفه‌های مشرق زمین مانند
فلسفه هندی،
زرتشتی،
فلسفه یونان،
فلسفه در اسلام،
فلسفه قرون وسطی و
فلسفه جدید غرب پرداخته است. به عقیده نویسنده فلاسفه اسلامی چون مایه‌های فکری خود را از کانالهای فکری فلاسفه یونان گرفته‌اند و خواسته‌اند مباحث دینی و اعتقادی اسلام را برپایه استدلال و برهان
عقلی استوار کنند، گرفتار اختلاف نظر و اشتباه شده‌اند و هرگروه و دسته‌ای با دلایلی به اثبات مدعای خود می‌پردازند.
به اعتقاد نویسنده
قرآن و روایات معصومین -علیهم‌السّلام- با مطالب
فلاسفه در
تضاد است.
از دیدگاه وی مباحث کلامی و فلسفی- به جهت محو آثار
اهل بیت -علیهم السلام- با ترجمه آثار یونانیان به
امر خلفاء عباسی در میان مردم رواج داده شد. در ادامه نویسنده نگاهی اجمالی به آراء
عرفا و
متصوفه در اسلام انداخته و معتقد است
تصوف همان
عرفان و متصوفه همان عرفایند، با این تفاوت که هرگاه این پدیده را از جنبه فرهنگی آن یاد کنیم، عرفان خوانده می‌شود و چون از دیدگاه اجتماعی لحاظ شود، تصوف نام می‌گیرد. نویسنده به تاثیر
مسیحیت،
فلسفه نوافلاطونی و
آئین بودایی و
مانوی بر تصوف اشاره می‌کند و مخالفت
قرآن را با روش صوفیه یادآور می‌شود.
در بخش چهارم،
خداشناسی از راهی طبیعی؛ به معرفی روشی ساده و تغییرناپذیر و طبیعی به نام «
فطرت » برای خداشناسی اشاره می‌شود؛ روشی که ویژه مکتب
انبیاء و
قرآن است. بنابراین برای استفاده از
قرآن نیازی به
فلسفه ارسطو و
افلاطون و سایر علوم بشری نیست.
کتاب با گفتاری درباره زندگی نویسنده کتاب و ویژگی‌های اخلاقی وی آغاز می‌شود.
و سپس مقدمه چاپ دوم که در آن عناوینی نظیر: نام
قرآن، ریشه و
صفات قرآن، نامهای دیگر
قرآن، معنای
وحی، کیفیت
نزول قرآن، جمع آوری
قرآن، لغت و لهجه
قرآن، تقسیمات
قرآن، پیدایش خط،
خط قرآن و غیره به چشم می‌خورد آمده است. مطالب کتاب در چهار بخش ذیل تنظیم یافته است: بخش اول: «
قرآن» که عناوینی چون:
شناخت قرآن به
قرآن، دو گواه بر
انسان،
شناخت قرآن از دیدگاه امامان،
شناخت عقل،
عقل از دیدگاه
قرآن،
عقل از دیدگاه فلاسفه،
عقل از دیدگاه پیشوایان
دین، هدایت
قرآن از دیدگاه
عقل و غیره را دربر می‌گیرد. بخش دوم: «هستی آفرین در
قرآن» دارای عناوینی همچون: نقش تابلوهای آفرینش،
علم پروردگار از نظر
قرآن،
قدرت آفریدگار از نظر
قرآن و غیره می‌باشد. بخش سوم: «چشم اندازی کوتاه بر نظریات
فلاسفه و
صوفیه در خداشناسی و نقد آن» دارای دو فصل است: فصل اول: سیری کوتاه در نظریات فلاسفه و نقد آن، که دارای یک مقدمه و عناوینی چون: چشم اندازی به
فلسفه مادی، پاسخ به
مادیون، دورانهای تاریخ
فلسفه، فلسفه در یونان، دانایان هفتگانه، علل پیدایش استدلالهای گوناگون و غیره می‌باشد. فصل دوم: نگاهی کوتاه به آراء عرفا و متصوفه در اسلام، که عناوینی چون: معنای
صوفی و تعریف تصوف، نظریات درباره
پیدایش تصوف، تاریخ پیدایش تصوف و غیره را دربرمی گیرد. بخش چهارم: «خداشناسی از راهی طبیعی» به عناوینی چون: شناسایی
فطرت از راه طبیعی، شناسایی
فطرت در قرآن و گفتار
امامان، جهان گیاهان،
مراتب معرفت،
حقیقت معرفت،
معرفت خدا از دیدگاه امامان و غیره می‌پردازد. در پایان نیز گزیده منابع کتاب در اختیار قرار گرفته است.
این کتاب از آثار مرحوم حاج شیخ علی محدث خراسانی است که با تحقیق و اضافات آقای احمد محدث خراسانی برای اولین بار در سال ۱۳۷۲ شمسی در قطع وزیری و با جلد گالینگور در ۴۰۸ صفحه از سوی «بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی» به چاپ رسیده است. منبع: ۱- متن کتاب ۲- بهاء الدین خرمشاهی، دانشنامه
قرآن، جاول ص۱۰۲۱
نرم افزار مشکاة الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
